Tadeusz Aleksander Pawłowski

Pstruś

Data i miejsce urodzenia	22 listopada 1910 Warszawa
Data i miejsce śmierci	17 kwietnia 1992 Zakopane
Miejsce spoczynku	Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku
Zawód, zajęcie	chemik, taternik, alpinista, ratownik górski
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński
Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Aleksander Pawłowski, ps. Pstruś (ur. 22 listopada 1910 w Warszawie, zm. 17 kwietnia 1992 w Zakopanem) – polski chemik, taternik, alpinista, ratownik górski, kierownik Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Od dziecka chodził po Tatrach jako turysta, a od 16. roku życia uprawiał taternictwo. Uczęszczał do gimnazjum w Zakopanem, egzamin maturalny zdał w 1930 roku. W późniejszych latach studiował chemię na Uniwersytecie Warszawskim oraz Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1938 roku ukończył studia z tytułem magistra chemii. W 1939 roku poślubił Janinę z Klimińskich, małżeństwo trwało do 1956 roku. Ich synem jest Marek Pawłowski (ur. 1948), również taternik i ratownik górski^[1]. Druga żona Tadeusza Pawłowskiego, Irena, przez wiele lat pracowała w turystyce. Córką Tadeusza i Ireny jest Anna Wende-Surmiak, magister filologii romańskiej, dyrektor Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, tłumaczka^[2]. Siostrą Pawłowskiego była Ada Kopczyńska^[3].

W latach 1929–1939 Tadeusz Pawłowski należał do najbardziej aktywnych taterników. Początkowo należał do jednej z dwóch grup wspinaczy zakopiańskich, skupionej wokół obu miejskich gimnazjów. Innymi jej członkami byli m.in. Tadeusz Brzoza, Jan Gnojek, Mieczysław Kowalski, Stanisław Motyka, Witold Henryk Paryski i Jan Sawicki^[3]. Do jego górskich partnerów należeli (także w późniejszych latach) też Józef Krzeptowski, Bronisław Czech, Antoni Kenar, Wiesław Stanisławski, Zofia Radwańska-Kuleszyna, Bolesław Chwaściński i Tadeusz Bernadzikiewicz. W tym czasie Pawłowski dokonał wielu trudnych przejść, w tym nowych takich jak:

• północną ścianą Lodowego Zwornika (1930, ze Stanisławskim i Gnojkiem^[3]),
• północno-wschodnią ścianą Pośredniego Gerlachu (1930),
• prawym filarem wschodniej ściany Rysów (1932),
• środkową częścią południowej ściany Małego Lodowego Szczytu (1936)^[1].

Również w tym czasie należał do najbardziej aktywnych taterników wspinających się w zimie, m.in. w kwietniu 1937 roku wraz z Radwańską-Kuleszyną dokonał drugich zimowych wejść na Pośrednią Śnieżną Turnię od strony przełęczy Ścienki oraz północno-wschodnią granią Krywania^[3].

Od 1937 roku brał udział w wyprawach w inne góry: w Alpy z Klubem Wysokogórskim (1937, 1938), Dolomity (1938), w Ruwenzori (1939)^[1]. W czasie tej ostatniej wraz z Tadeuszem Bernadzikiewiczem dokonał m.in. pierwszego wejścia północno-wschodnią granią na najwyższy w tym paśmie Szczyt Małgorzaty (5109 m)^[3]. W czasie wojny krótko wspinał się w Libanie (1942), Kurdystanie (1943), Apeninach (1945). Po powrocie do kraju nadal uprawiał taternictwo, wspinał się też w Kaukazie (1965), Alpach Austriackich (1968, 1971), Turcji (1969), Apeninach (1974), Pirenejach (1974), górach Sierra Nevada (1977), Riła (1979), Alpach Julijskich i Austriackich (1980) i Dolomitach (1980)^[1].

Pod koniec lata 1939 roku pracował jako kierownik Szkoły Taternictwa Klubu Wysokogórskiego na Hali Gąsienicowej, gdzie zastąpił Stanisława Motykę. Od października 1939 do lutego 1940 roku wraz z żoną Janiną, Włodzimierzem Gosławskim i siostrą Adą Kopczyńską^[3] prowadził schronisko w Starej Roztoce, stanowiące punkt przerzutowy dla Polaków przedostających się na Węgry. W czasie zamieci Pawłowski niemal stracił całe trzy palce u ręki^[3]. Potem ukrywał się przed Gestapo, a w kwietniu tego roku za drugim razem udało mu się przejść na stronę węgierską wraz z Jerzym Włoczkowskim. W dalszej kolejności w lipcu przez Jugosławię i Turcję dostał się do Palestyny. Do końca wojny pełnił służbę w Wojsku Polskim, walczył w bitwie pod Tobrukiem^[1]. Przy wychodzeniu z Tobruku został ranny, pozostał przez jakiś czas w szpitalu w Aleksandrii. Następnie skończył podchorążówkę w palestyńskim Bejd Jirga i wziął udział w kampanii włoskiej. Walczył pod Monte Cassino, był wśród zdobywców Ankony i Bolonii^[3]. Służył w 4 Batalionie Strzelców Karpackich, w stopniu podporucznika^[4] . Został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych^[4] . Do Polski trafił z powrotem w maju 1947 roku^[1].

Już w okresie międzywojennym brał udział w wyprawach ratunkowych TOPR. Po powrocie z wojny, w lipcu 1947 został kierownikiem TOPR i pełnił tę funkcję do 1952, kiedy to objął kierownictwo nowo założonego Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Pracował na tym stanowisku do 1960 roku, przeprowadził liczne akcje ratunkowe i zasłużył się dla początków nowoczesnego ratownictwa górskiego w Polsce^[1].

W 1949 roku Pawłowski uzyskał uprawnienia przewodnika tatrzańskiego I klasy, po 1960 roku pracował przede wszystkim jako przewodnik i instruktor przewodnictwa i taternictwa. Od września 1963 do kwietnia 1966 roku prowadził schronisko na Hali Ornak^[1].

Był autorem licznych artykułów o tematyce związanej z taternictwem, ratownictwem górskim i alpinizmem, publikowanych m.in. w „Taterniku”, „Wierchach” i „Turyście”. Wspólnie z innymi autorami wydał Skalne drogi w Tatrach Wysokich (Warszawa 1938, z Zofią Radwańską-Kuleszyną, suplement do przewodnika Chmielowskiego i Świerza), książkę Sygnały z gór (Warszawa 1973), a także satyryczne czasopismo „Tatapiernik” (1932)^[1].

Od 1932 roku należał do zarządu Sekcji Taternickiej Klubu Sportowego „Tatry” w Zakopanem, od 1947 roku był członkiem zarządów TOPR, GOPR, Koła Zakopiańskiego KW, Koła Przewodników Tatrzańskich w Zakopanem, Oddziału Zakopiańskiego PTT i PTTK oraz Rady Przewodnictwa Tatrzańskiego (do 1984). Od 1980 roku pełnił funkcję prezesa Klubu Seniora Grupy Tatrzańskiej GOPR^[1].

Tadeusz Pawłowski został pochowany na Starym Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku (sektor L-II-41)^[5]. Uhonorowano go honorowym członkostwem Sekcji Taternickiej Klubu Sportowego „Tatry” (1932), GOPR (1972), Horskiej služby, Polskiego Związku Alpinizmu, Koła Zakopiańskiego KW i Koła Przewodników Tatrzańskich w Zakopanem^[1].

• Spis i fotografie żołnierzy 3 Dywizji Strzelców Karpackich. W: Trzecia Dywizja Strzelców Karpackich 1942–1987. Władysław Maciejczyk (red.). T. 2. Londyn: Zarząd Główny Związku Karpatczyków 3 DSK, 1991.