Tasiemiec nieuzbrojony

Taenia saginata[1]
(Goeze, 1782)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	Bilateria
(bez rangi)	pierwouste
Nadtyp	Platyzoa
Typ	płazińce
Nadgromada	Neodermata
Gromada	tasiemce
Rząd	Cyclophyllidea
Rodzina	taeniidae
Rodzaj	Taenia
Gatunek	tasiemiec nieuzbrojony
Synonimy
Taeniarhynchus saginatus Goeze, 1782
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata), tasiemiec bydlęcy – gatunek tasiemca (Cestoda) z rzędu Cyclophyllidea. Pasożyt wewnętrzny człowieka, wywołujący chorobę zwaną tasiemczycą (teniozą, łac. tæniasis). Jest gatunkiem kosmopolitycznym, chociaż najczęściej występuje w krajach, w których spożywa się dużo surowego mięsa. W 2011 roku na całym świecie zakażonych tym pasożytem było około 70 milionów ludzi. Według ówczesnych szacunków chorobowość wynosiła: 4,5% wśród mieszkańców Meksyku, 1,4% wśród mieszkańców Filipin, 0,5% wśród mieszkańców USA i 0,3% wśród mieszkańców Szwajcarii. W tym samym czasie w Polsce odnotowywano nawet kilkaset przypadków tasiemczycy (z czego za 90% odpowiadał tasiemiec nieuzbrojony).

Dojrzały osobnik jest białokremowy i mierzy 4–10 m długości (1000–2000 kwadratowych proglotydów). Jego gruszkowata główka (scolex) o średnicy 1–2 mm ma cztery półkoliste przyssawki. Nie ma natomiast ryjka ani haczyków (w przeciwieństwie do tasiemca uzbrojonego). Proglotydy rozrodcze mają około 12 mm szerokości, każdy z nich zawiera nieparzyste przedsionki płciowe. Po bokach proglotydów znajdują się pnie nerwowe oraz przewody wydalnicze. W tylnej części leżą natomiast: gruczoł żółtkowy, dwupłatowy jajnik, gruczoły Mehlisa i ootyp. Z tego ostatniego uchodzi ślepo zakończona, cewkowata macica oraz pochwa z kulistym zwieraczem, połączona z przedsionkiem pochwowym. Nad pochwą biegnie skręcony nasieniowód. Przednią (i kawałek bocznej) część każdego proglotydu wypełnia natomiast kilkaset pęcherzykowatych jąder. Proglotydy maciczne mają 16–20 mm długości i 5–7 mm szerokości, każdy z nich wypełnia silnie rozbudowana macica z 15–30 bocznymi odgałęzieniami po obu stronach. W każdej macicy znajduje się około 100 tysięcy jaj.

Żywicielem ostatecznym tasiemca nieuzbrojonego jest człowiek. Formą inwazyjną jest wągier (cysticercus bovis) o średnicy 3–16 mm, wypełniony płynem, w którym znajduje się inwaginowany skoleks pozbawiony haków. Do zakażenia żywiciela ostatecznego dochodzi drogą pokarmową, najczęściej poprzez spożycie wołowiny zawierającej wągry tasiemca. Zazwyczaj w zakażeniu uczestniczy tylko jeden osobnik, chociaż znane są również przypadki bardziej intensywne. W jelicie czczym przekształcają się one w formę dorosłą, która po 8–10 tygodniach osiąga pełną dojrzałość. Wówczas pasożyt zazwyczaj przemieszcza się 40–50 poniżej zgięcia dwunastniczo-czczego, gdzie może żyć nawet ponad 25 lat. Gatunek ten cechuje się także bardzo wysoką płodnością, każdy osobnik w ciągu miesiąca wytwarza około 49 milionów jaj, które (jeszcze w macicy) rozwijają się do pierwszego stadium larwalnego, jakim jest onkosfera z 3 parami haków embrionalnych. Otacza ją podwójna otoczka (embriofor), dzięki której larwa ta może przetrwać w środowisku zewnętrznym klimatu umiarkowanego nawet przez rok.

Dorosły osobnik każdego dnia wydala 6–9 proglotydów (rzadko więcej), które (poruszając się aktywnie) wydostają się wraz z kałem przez odbyt do środowiska zewnętrznego. Żywicielem pośrednim w większości przypadków jest bydło domowe, a niekiedy także inne zwierzęta trawożerne (renifery, antylopy, żyrafy lub wielbłądy). W ich przewodzie pokarmowym, pod wpływem soku żołądkowego i jelitowego oraz żółci, onkosfery wydostają się ze swoich otoczek i przenikają przez błonę śluzową do naczyń krwionośnych i limfatycznych, które rozprowadzają je do mięśni (zwłaszcza tych silnie ukrwionych) oraz w mniejszym stopniu również do wątroby, płuc, nerek i opon mózgowo-rdzeniowych. Po dotarciu do narządów docelowych, onkosfera przekształca się w wągra, którego pełny rozwój trwa 12–15 tygodni. Badania eksperymentalne dowiodły, że stadium to zachowuje żywotność w mięśniach żywiciela pośredniego przez co najmniej kilka miesięcy oraz maksymalnie 3 lata. Jeżeli przez ten czas wągier nie przedostanie się do organizmu żywiciela ostatecznego, umiera i ulega zwapnieniu lub zbliznowaceniu.

• AntoniA. Deryło AntoniA. (red.), Parazytologia i akaroentomologia medyczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 209–213, ISBN 978-83-01-13804-2 .