Teatr Nowy w Poznaniu

Budynek Teatru Nowego
Pełna nazwa	Teatr Nowy im. Izabelli Cywińskiej w Poznaniu
Typ teatru	dramatyczny
Założyciel	Izabella Cywińska (1973)
Kierownictwo artystyczne	Piotr Kruszczyński (od 2011 roku)
Data powstania	14 września 1923 15 września 1973
Państwo	Polska
Lokalizacja	ul. Dąbrowskiego 5
Położenie na mapie Polski Teatr Nowy w Poznaniu
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Teatr Nowy w Poznaniu
Położenie na mapie Poznania Teatr Nowy w Poznaniu
52°24′39″N 16°54′45″E/52,410906 16,912453
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy Teatru Nowego w Poznaniu. Zobacz też: Teatr Nowy.

Teatr Nowy im. Izabelli Cywińskiej w Poznaniu – jeden z poznańskich teatrów dramatycznych.

Znajduje się w secesyjnej kamienicy wzniesionej w latach 1906–1907 na posesji przy ul. Dąbrowskiego 5 przez architektów i jednocześnie właścicieli Hermana Böhmera i Paula Preula. W budynku znajdowała się sala widowiskowa „Bandolina”, która następnie stała się lokalem o charakterze kabaretu o nazwie „Alt-Posen Vergnügungslokal”.

Po I wojnie światowej budynek przejął Zarząd Towarzystwa Bratniej Pomocy Studentów Uniwersytetu Poznańskiego, który wydzierżawił go spółce „Maski. Teatr Nowy im. Heleny Modrzejewskiej”. Inauguracyjne przedstawienie miało miejsce 14 września 1923 roku. Teatr prezentował repertuar lżejszy. W 1937 roku teatr zbankrutował i został zamknięty.

W 1973 Teatr Nowy reaktywowała Izabella Cywińska (wydzieliwszy go ze wspólnej dyrekcji Poznańskich Teatrów Dramatycznych, w której pozostawał też Teatr Polski). Cywińska przybyła wówczas z Kalisza, gdzie była dyrektorką i kierownikiem artystycznym Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego. Zastępcą dyrektora został Wacław Wilanowski, kierownictwo literackie powierzono Milanowi Kwiatkowskiemu, zaś scenografami zostali Andrzej Sadowski i Kazimierz Wiśniak^[1].

Salę przy ul. Dąbrowskiego 5 otwarto dopiero 20 grudnia 1973, wcześniej przedstawienia dawano w Domu Kultury Milicji Obywatelskiej Olimpia na ul. Matejki. Tamże odbyła się 15 września 1973 pierwsza premiera – Chłopcy z Placu Broni Ferenca Molnára w reżyserii i adaptacji Edmunda Pietryka i w scenografii Henryka Regimowicza. Pierwszego wieczoru w nowej siedzibie zagrano A jak królem, a jak katem będziesz w reżyserii Janusza Nyczaka i scenografii Wacława Kuli (II nagroda dla Nyczaka i III nagroda dla Kuli na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu). Następnego dnia Cywińska pokazała własną realizację Gigantów z gór Luigi Pirandellego w scenografii Kazimierza Wiśniaka (ostatecznie 8 tysięcy widzów)^[1].

Jednym z największych sukcesów frekwencyjnych teatru było przedstawienie Opery za trzy grosze meksykańskiego reżysera Raula Zermeno, którego premiera odbyła się 31 marca 1974. Scenografię zaprojektował Andrzej Sadowski. Sztukę wystawiono 137 razy dla 46 tysięcy widzów. Teatr występował również na gościnnych spektaklach zagranicą, m.in. w 1975 w Czechosłowacji (Praga, Ostrawa, Czeski Cieszyn, Koszyce)^[1].

Do najbardziej kasowych w latach 70. XX wieku należało komediowe przedstawienie Janusza Nyczaka Awantura w Chioggi, które na 132 spektaklach obejrzało około 40 tysięcy widzów. Do kontrowersyjnych przedstawień zaliczyć należy Wijuny Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz w reżyserii Izabeli Cywińskiej. Na XVII Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu nagrody otrzymała zarówno Cywińska za reżyserię, jak i Kazimierz Wiśniak za scenografię oraz Joanna Orzechowska za rolę Antołki. Na II Opolskich Konfrontacjach Teatralnych (1976), za przedstawienie Onych Witkacego nagrody otrzymali: Izabela Cywińska (reżyseria), Halina Łabonarska (rola Spiki), Michał Grudziński (rola Bałandaszka) i Kazimierz Wiśniak (scenografia)^[1].

W sezonie 1977/1978 teatr otrzymał drugą scenę, zwaną „Małą”. Otwarto ją 16 grudnia 1977 premierą Buntu Dobrochny i Józefa Ratajczaków (reżyseria Izabeli Cywińskiej, scenografia Jerzy Juk-Kowarski). Jednocześnie odbyła się sesja naukowa poświęcona polskiemu ekspresjonizmowi. Następnego dnia pokazano Milczenie Stanisława Brzozowskiego w reżyserii Cywińskiej i scenografii Sadowskiego, a także monodram Rzecz pt. Aktorka Milana Kwiatkowskiego w wykonaniu Sławy Kwaśniewskiej. Wydarzeniem roku 1978 była Łaźnia Włodzimierza Majakowskiego w reżyserii Cywińskiej i scenografii Juka-Kowarskiego (premiera 7 maja 1978). Sztuka uderzała w postawy ówczesnych elit Poznania, a także wyrażała przedsierpniowe nastroje społeczeństwa. Rolę Pobiedonosikowa znakomicie zagrał wtedy Janusz Michałowski^[1].

22 lutego 1992 roku podczas próby „Króla Leara” na deskach teatru zmarł Tadeusz Łomnicki. Dokładnie w dziesiątą rocznicę jego śmierci Teatr Nowy otrzymał jego imię. Po śmierci Izabelli Cywińskiej, 25 marca 2024 ponownie zmieniono nazwę teatru, biorąc ją za patronkę, a imieniem Tadeusza Łomnickiego nazwano Dużą Scenę^[2].

• 1973–1989 – Izabella Cywińska
• 1989–2003 – Eugeniusz Korin
• 2003–2011 – Janusz Wiśniewski
• od 2011 roku – Piotr Kruszczyński

• Strona w bazie e-teatr.pl
• Strona internetowa Teatru Nowego
• Strona Teatru Nowego w bazie Teatralny.pl