Transport w Timorze Wschodnim – system transportu funkcjonujący na terenie Timoru Wschodniego.
Transport drogowy
[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 2008 roku w kraju istnieje 6040 km dróg, z czego 2600 km to drogi utwardzone, zaś 3440 km to drogi nieutwardzone[1].
Sieć drogowa składa się z dróg krajowych łączących stolice gmin (~1500 km), dróg gminnych łączących stolice gmin z miastami i wsiami (~870 km), dróg miejskich na obszarach miejskich (~717 km) i dróg wiejskich na obszarach wiejskich (~3112 km). Ponad 70% timorskich dróg ma zły stan[2].
Pod panowaniem portugalskim system drogowy Timoru Wschodniego, podobnie jak sieć dróg we wszystkich koloniach portugalskich, opierał się na ruchu prawostronnym. Po przejęciu władzy przez Indonezję w 1975 r. drogi zostały przestawione na ruch lewostronny (podobnie jak praktycznie cała dzisiejsza Indonezja). Po uzyskaniu niepodległości w 2002 r. utrzymano zasadę ruchu lewostronnego.
Drogi krajowe
[edytuj | edytuj kod]Timor Wschodni posiada 20 arterii komunikacyjnych, oznaczonych jako drogi klasy A (drogi krajowe)[3]:
Nie | Z | Do | Długość
(km) |
---|---|---|---|
A01 | Dili | Com, Lautém | 203,9 |
A02 | Dili | Suai | 176,4 |
A03 | Dili | Mota Ain | 118,2 |
A03' | Batugade | Maliana | 42,4 |
A04 | Tibar | Ermera | 46,8 |
A05 | Aitotu | Betano | 55,6 |
A06 | Baucau | Viqueque | 64,9 |
A07 | Viqueque | Natarbora | 46,0 |
A08 | Lautém | Viqueque | 121,7 |
A09 | Manatuto | Natarbora | 79,5 |
A10 | Ermera | Hauba | 66,9 |
A11 | Maliana | Ermera | 64,7 |
A12 | Zumalai | Maliana | 52,5 |
A13 | Cassa | Aiassa | 25,1 |
A14 | Betano | Natarbora | 47,7 |
A15 | Suai | Uemassa | 27,5 |
A16 | Uele'o | Tilomar | 33,4 |
A17 | Pante Macassar | Oesilo | 25,3 |
A18 | Pante Macassar | Citrana | 44,9 |
A19 | Pante Macassar | Sacato | 14,8 |
Suma | 1358,2 |
W październiku 2016 r. rząd Timoru Wschodniego symbolicznie rozpoczął projekt renowacji drogi krajowej Dili – Manatuto – Baucau. Budowa miała być prowadzona w dwóch odcinkach: Dili – Manatuto i Manatuto – Baucau, w każdym przypadku przez chińską firmę budowlaną. Projekt został sfinansowany z budżetu państwa, a także z funduszu pożyczkowego rządu Japonii, za pośrednictwem Japońskiej Agencji Współpracy Międzynarodowej (JICA). Pierwrotny termin zakończenia prac to połowa 2019 roku, ale finalnie droga została oficjalnie otwarta 26 sierpnia 2022 roku[4].
Zgodnie z oceną jakości połączeń sieci drogowej opublikowaną we wrześniu 2019 r. krajowa sieć drogowa połączyła już w zadowalający sposób wszystkie krajowe ośrodki działalności dla wszystkich rodzaje pojazdów znajdujących się w ruchu. Niektóre odcinki dróg wymagały jednak poprawy pod względem szerokości drogi, odwodnienia, projektu geometrycznego i udogodnień komunikacyjnych[5].
Mosty
[edytuj | edytuj kod]Mosty w Dili
[edytuj | edytuj kod]
Dwa mosty drogowe nad rzeką Comoro łączą centrum Dili z zachodnią częścią miasta, w tym z lotniskiem i portem Tibar Bay Port. Ważniejszym z tych dwóch mostów jest most CPLP, drugi to, położony około 800 m na południe, most Hinode[6].
W północno-wschodnim rogu środkowego Dili jest jeszcze most B. J. Habibie, który rozciąga się nad rzeką Claran i łączy centrum Dili ze wschodnim nabrzeżem Zatoki Dili[7].
Most Noefefan
[edytuj | edytuj kod]Most Noefefan, znany również jako Most Tono, został otwarty w 2017 roku w ramach projektu ZEESM TL w Oecusse.
Transport kolejowy
[edytuj | edytuj kod]Transport kolejowy w Timorze Wschodnim nie istnieje i nigdy nie istniał[8].
W 2012 roku pojawił się projekt budowy kolei. Plan przewidywał budowę trzech linii kolejowych (o łącznej długości ponad 600 km)[9][10]:
- Bobonaro – Lospalos (linia centralna)
- Dili – Betano (linia zachodnia)
- Baucau – Uatolari (linia wschodnia)
Transport morski
[edytuj | edytuj kod]W Timorze Wschodnim istnieją dwa porty[11]:
- Port w Dili – dla statków pasażerskich i statków wycieczkowych przewożących pasażerów międzynarodowych
- Port Tibar Bay – dla importu i eksportu towarów; otwarty 30 września 2022 roku[12]
Lotniska
[edytuj | edytuj kod]Wedle stanu na 2024 rok Timor Wschodni posiada 10 lotnisk[1].
Międzynarodowy port lotniczy Presidente Nicolau Lobato w Dili jest głównym międzynarodowym portem lotniczym kraju. Regularne połączenia komercyjne są świadczone również na lotniskach Suai i Oecusse[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Timor-Leste, Central Intelligence Agency, 26 listopada 2024 [dostęp 2024-12-11] (ang.).
- ↑ 2.3 Timor-Leste Road Network | Digital Logistics Capacity Assessments [online], lca.logcluster.org [dostęp 2024-12-11] .
- ↑ The Project for the Capacity Development of Road Works in Timor: Outline of the Project | Technical Cooperation Projects. Japan International Cooperation Agency (JICA). [dostęp 2022-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-29)]. (ang.).
- ↑ National Road No.1, Closely Connecting Dili and Baucau, Opens Under Timor-Leste’s First Loan Project | News&Publication - JICA [online], www.jica.go.jp [dostęp 2024-12-11] (ang.).
- ↑ Frans de Jesus Babo, Hitapriya Suprayitno. Road Network Connectivity Quality for Timor Leste National Road Network. „Journal of Infrastructure and Facility Asset Management”. 1 (2), s. 113–212, at 120, wrzesień 2019. [dostęp 2022-02-28]. (ang.).
- ↑ Opening Ceremony of "Hinode Bridge". Japan International Cooperation Agency, 2018-10-12. [dostęp 2022-02-08]. (ang.).
- ↑ Foto: Peresmian Jembatan BJ Habibie di Dili, Timor Leste. [w:] kumparan [on-line]. 2019-08-29. [dostęp 2022-01-23]. (indonez.).
- ↑ 2.4 Timor-Leste Railway Assessment | Digital Logistics Capacity Assessments [online], lca.logcluster.org [dostęp 2024-12-11] .
- ↑ Railways in Timor-Leste [online], www.sinfin.net [dostęp 2024-12-11] .
- ↑ Kolej w Timorze Wschodnim - informacje ogólne [online], Kolej na Podróż [dostęp 2024-12-11] (pol.).
- ↑ Tibar Bay Port construction reaches 92% and enters into operation on wrzesień 30th. Government of Timor-Leste, 2022-09-21. [dostęp 2022-10-05]. (ang.).
- ↑ Margherita Bruno: Timor Port starts ops at new Tibar Bay port. Port Technology International, 2022-10-03. [dostęp 2022-10-05]. (ang.).
- ↑ ZEESM Timor-Leste. Tourism Timor-Leste, 2022-04-14. [dostęp 2022-02-19]. (ang.).