Zamach na Martina Luthera Kinga

Zamach na Martina Luthera Kinga

Miejsce śmierci Martina Luthera Kinga
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Tennessee
Miejsce	Memphis
Data	4 kwietnia 1968
Godzina	17:05
Liczba zabitych	1 (Martin Luther King)
Liczba rannych	0
Typ ataku	zabójstwo polityczne
Sprawca	James Earl Ray
Położenie na mapie Tennessee miejsce zdarzenia
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych miejsce zdarzenia
35°08′N 90°03′W/35,133333 -90,050000
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamach na Martina Luthera Kinga – wydarzenie w historii Stanów Zjednoczonych, mające miejsce 4 kwietnia 1968 roku w Memphis, w wyniku którego zginął laureat Pokojowej Nagrody Nobla, pastor Martin Luther King. Sprawcą zamachu był James Earl Ray.

W wyniku ustaw uchwalonych przez Kongres w 1964 i 1965 roku, sytuacja ludności czarnoskórej nieco się poprawiła, co spowodowało jednak dodatkowe zamieszki na tle rasowym^[1]. Mimo to, pastorzy z SCLC mieli mniej pracy i skupiali się na własnych zborach i rodzinach^[2]. Niezadowolony z prezydenckiego planu „Wielkiego Społeczeństwa”, w 1967 roku King podjął próbę kolejnej reformy kraju, mającej zlikwidować ubóstwo i nierówności społeczne^[3]. Planował zorganizowanie w Waszyngtonie strajku ludzi biednych (PPC)^[4]. Pomimo sprzeciwów we własnym środowisku, chciał by ubodzy wybudowali w stolicy miasteczko namiotowe^[4]. Z powodu organizacji tego rodzaju protestu, King był inwigilowany przez FBI^[5]. Plany SCLC zmieniły się, gdy 11 lutego 1968 roku odbył się w Memphis protest pracowników zakładów oczyszczania miasta z powodu zbyt niskich zarobków^[6]. Dwanaście dni później demonstracja została spacyfikowana przez policję, co spotkało się ze stanowczym protestem organizacji społecznych^[7]. Te wydarzenia spowodowały, że Martin Luther King 18 marca przyjechał do Memphis, wygłosił kazanie i zorganizował protest PPC dziesięć dni później^[7]. Demonstracja ta zakończyła się interwencją policji, podczas której King został wyprowadzony pod eskortą ochrony, a w mieście wprowadzono stan wyjątkowy^[8]. Pastor tymczasowo opuścił Memphis, jednak postanowił tam powrócić 3 kwietnia^[9].

Lecąc z powrotem do Tennessee, King planował spotkać się z burmistrzem i strajkującymi, a także przeprowadzić kolejną pokojową demonstrację^[9]. Z prasy dowiedział się, że dwóch zwolenników George’a Wallace’a wyznaczyło 70–100 tysięcy dolarów nagrody za jego głowę^[9]. Po dotarciu na miejsce członkowie SCLC zakwaterowali się w tanim motelu Lorraine, usytuowanym poza centrum miasta (King ulokował się w pokoju 306 na piętrze)^[9]. Wieczorem tego dnia laureat Pokojowej Nagrody Nobla wygłosił okolicznościowe kazanie w kościele, a rankiem 4 kwietnia Andrew Young i James Lawson udali się do sądu, by uzyskać zgodę na pokojowy marsz^[10]. Gdy wrócili około godziny 17, oczekiwali na wyjście na obiad do rodziny pastora Samuela Kylesa^[10]. Kiedy wszyscy zgromadzili się na dole Ralph Abernathy i King w towarzystwie Kylesa, wrócili do swoich pokoi, by wziąć płaszcze^[10]. Dwaj ostatni stali na balkonie, rozmawiając z przyjaciółmi, znajdującymi się na dole. W pewnym momencie Kyles zszedł na dół i usłyszał strzał^[10]. Gdy wrócił, zobaczył pastora leżącego na balkonie z trzycalową raną wlotową w okolicy prawej strony szczęki i szyi^[10]. Kula uszkodziła tętnicę szyjną i rdzeń kręgowy, przez co ranny obficie krwawił^[10].

Abernathy, usiłując pomóc Kingowi, pytał go: „Martin, Martin, to ja Ralph. Czy mnie słyszysz? Tu jest Ralph!”^[10]. Pastor nie był jednak w stanie wypowiedzieć żadnego słowa^[10]. Wokół niego zebrało się więcej osób i usiłowano zatamować krwawienie i podtrzymać przy życiu do czasu przyjazdu pogotowia^[11]. Karetka zabrała rannego i Abernathy’ego do szpitala St. Joseph’s Hospital, gdzie chirurdzy orzekli, że jego życia nie da się uratować^[11]. Śmierć Kinga została podana do wiadomości publicznej tego samego dnia o 19:05^[11]. Decyzją Lyndona Johnsona, 7 kwietnia był dniem żałoby narodowej, a dwa dni później w Atlancie odbył się pogrzeb^[12].

W wyniku zamachu w Stanach Zjednoczonych wybuchły masowe protesty^[13]. Demonstracje na tle rasowym odbyły się w 125 miastach^[14], między innymi w Baltimore, Bostonie, Chicago, Filadelfii, San Francisco czy Waszyngtonie^[13]. Podczas zamieszek, które trwały tydzień, zginęło łącznie 46 osób, 2,6 tysiąca zostało rannych, a 20 tysięcy – aresztowanych^[14]. W całym kraju zmobilizowano łącznie około 70 tysięcy policjantów i żołnierzy Gwardii Narodowej^[14]. Do Memphis przyjechał zastępca sekretarza pracy, dzięki czemu do 16 kwietnia udało się zakończyć negocjacje pomiędzy śmieciarzami a burmistrzem^[12].

Według zeznań świadków, przed motelem na South Main Street miał być widziany biały Ford Mustang^[15]. Prowadzący śledztwo agenci Federalnego Biura Śledczego usiłowali znaleźć właściciela bądź użytkownika samochodu^[15]. Dokonali także przeszukania domu noclegowego naprzeciwko motelu Lorraine^[15]. W jednym z pokoi znaleźli karabin remington z celownikiem optycznym^[15]. Ustalono, że w pokoju przebywał uciekinier z więzienia, James Earl Ray^[15]. Zamachowiec uciekł początkowo do Atlanty, a następnie do Europy, jednak został złapany w Wielkiej Brytanii i ekstradowany do Stanów Zjednoczonych 19 czerwca tego samego roku^[16]. Wiosną 1969 roku prokuratorzy stanowi postawili mu zarzut zabójstwa, domagając się kary śmierci^[16]. Został skazany na 99 lat więzienia^[16].

Siedem lat później sprawa zamachu była rozpatrywana ponownie, tym razem przez Komisję Izby Reprezentantów ds. Zabójstw^[16]. Z raportu komisji wynika, że Martin Luther King zginął z ręki Raya, jednak zleceniodawcami mogły być inne osoby, których tożsamości nie udało się ustalić^[16]. Zeznania Raya były obiektem wielu kontrowersji, a on sam przez lata pobytu w więzieniu uważał się za niewinnego^[16]. Członkowie rodziny zamordowanego pastora w 1997 roku publicznie zaapelowali o ponowne rozpatrzenie sprawy Raya^[16]. Część biografów anglosaskich uważa, że King zginął w wyniku spisku^[16].

W listopadzie 1983 roku Ronald Reagan uchwalił nowe święto federalne – Dzień Martina Luthera Kinga, przypadający w trzeci poniedziałek stycznia^[17].

• Izabella Rusinowa: Martin Luther King Jr. 1929–1968. Pułtusk–Warszawa: ASPRA-JR, 2014. ISBN 978-83-7545-518-2. (pol.).
• Krzysztof Michałek: Amerykańskie stulecie. Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki 1900–2001. Warszawa: Mada, 2004. ISBN 83-89624-04-4. (pol.).