Alfabet śląski (ślabikorzowy)

Alfabet ślabikorzowy dla języka śląskiego, ślabikŏrzowy szrajbōnek – zmodyfikowany alfabet łaciński służący do zapisu etnolektu śląskiego^[1]. Jest to nowsza propozycja ortografii tego dialektu. Opracowany został przez Jolantę Tambor i współpracowników^[2]^[3], w tym ze stowarzyszeń Pro Loquela Silesiana oraz Danga, z myślą o młodzieży uczącej się etnolektu śląskiego. W alfabecie tym ukazał się elementarz „Gōrnoślōnski ślabikŏrz”^[4] i podręcznik „Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli”^[5].

Alfabet składa się z 34 liter^[5]: A, Ã, B, C, Ć, D, E, F, G, H, I, J, K, L, Ł, M, N, Ń, O, Ŏ, Ō, Ô, Õ, P, R, S, Ś, T, U, W, Y, Z, Ź, Ż.

Niektóre znaki mają charakter pandialektalny, czyli mogą być wymawiane w różny sposób w zależności od dialektu^[2].

Litery alfabetu ślabikorzowego niewystępujące w języku polskim:

Ã – [ã], a nosowe (tylko w niektórych dialektach).
Ŏ – [ou̯], dyftong odpowiadający polskiemu ą i czeskiemu ou. Oddaje wymowę kontynuanta dawnego a pochylonego na Śląsku zachodnim (ou na większości zachodniego Górnego Śląska, au na południowym zachodzie, eu w okolicach Chrzelic koło Prudnika^[6]).
Ō – [o~u], dźwięk pośredni między u a o.
Ô – [u̯o], dyftong odpowiadający słowackiemu ô. Samogłoska ta jest realizowana charakterystycznie dla danego dialektu.

Robert Hellfeier, regionalista i znawca języka śląskiego z północnej części historycznego powiatu prudnickiego, sugeruje, aby dla odróżnienia śląskiego z okolic Chrzelic wprowadzić do alfabetu nową literę – dyftong Ĕ. Jego zdaniem tylko w taki sposób da się jednoznacznie uchwycić w tekstach pisanych dwugłoskę eu, która jest charakterystyczna dla tej części Śląska^[7].

Zobacz też

alfabet śląski (Steuera)

Przypisy

↑ HenrykH. Jaroszewicz HenrykH., Współczesne kształtowanie się śląskiego języka literackiego (warstwa ortograficzno-gramatyczna) [online], wachtyrz.eu [dostęp 2021-01-21] .
↑ ^a ^b Biuletyn z posiedzenia Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych (nr 61), Kancelaria Sejmu – Biuro Komisji Sejmowych, 10 czerwca 2010, s. 18–19 [dostęp 2021-01-21] .
↑ Gōrnoślōnski ślabikǒrz / napisany przez zespół aut. [ Rafał Adamus i in.]; oparty na zasadach ortograficznych opracowanych pod kierownictwem Jolanty Tambor; il. Małgorzata Poraj, Weronika Klama [online], NUKAT [dostęp 2021-01-21] .
↑ RafałR. Adamus RafałR. i inni red., Gōrnoślōnski ślabikǒrz, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, 2010, ISBN 978-83-62349-00-5, OCLC 751060646 (śl.).
↑ ^a ^b MirosławM. Syniawa MirosławM., Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli abo lekcyje ślōnskij gŏdki, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, 2010, ISBN 978-83-62349-01-2, OCLC 750514461 (śl.).
↑ RobertR. Hellfeier RobertR., Chrzelicka mowa? Co to za mowa?, „Tygodnik Prudnicki”, 34 (1441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 22 sierpnia 2018, s. 11, 13, ISSN 1231-904X .
↑ RobertR. Hellfeier RobertR., Racławsky keło i dwugłoska „eu”, „Tygodnik Krapkowicki”, 16 (1353), Krapkowice: Bastech Sp. z o.o., 16 kwietnia 2024, s. 23, ISSN 1505-4861 .

Bibliografia

BeataB. Tokarzewska BeataB., Mowa śląska językiem regionalnym [online], jasnet.pl, 12 marca 2012 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-13] .

[1] HenrykH. Jaroszewicz HenrykH., Współczesne kształtowanie się śląskiego języka literackiego (warstwa ortograficzno-gramatyczna) [online], wachtyrz.eu [dostęp 2021-01-21] .

[Biuletyn-2] Biuletyn z posiedzenia Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych (nr 61), Kancelaria Sejmu – Biuro Komisji Sejmowych, 10 czerwca 2010, s. 18–19 [dostęp 2021-01-21] .

[NUKAT-3] Gōrnoślōnski ślabikǒrz / napisany przez zespół aut. [ Rafał Adamus i in.]; oparty na zasadach ortograficznych opracowanych pod kierownictwem Jolanty Tambor; il. Małgorzata Poraj, Weronika Klama [online], NUKAT [dostęp 2021-01-21] .

[Adamus-4] RafałR. Adamus RafałR. i inni red., Gōrnoślōnski ślabikǒrz, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, 2010, ISBN 978-83-62349-00-5, OCLC 751060646 (śl.).

[Syniawa-5] MirosławM. Syniawa MirosławM., Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli abo lekcyje ślōnskij gŏdki, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, 2010, ISBN 978-83-62349-01-2, OCLC 750514461 (śl.).

[6] RobertR. Hellfeier RobertR., Chrzelicka mowa? Co to za mowa?, „Tygodnik Prudnicki”, 34 (1441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 22 sierpnia 2018, s. 11, 13, ISSN 1231-904X .

[7] RobertR. Hellfeier RobertR., Racławsky keło i dwugłoska „eu”, „Tygodnik Krapkowicki”, 16 (1353), Krapkowice: Bastech Sp. z o.o., 16 kwietnia 2024, s. 23, ISSN 1505-4861 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]