Śniaty

wieś
Stacja Śmigielskiej Kolei Dojazdowej w centrum Śniat (1993)
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	grodziski
Gmina	Wielichowo
Wysokość	60-80 m n.p.m.
Liczba ludności (2009)	658[2]
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	64-032[3]
Tablice rejestracyjne	PGO
SIMC	0597564
Położenie na mapie Polski Śniaty
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Śniaty
Położenie na mapie powiatu grodziskiego Śniaty
Położenie na mapie gminy Wielichowo Śniaty
52°03′48″N 16°23′47″E/52,063333 16,396389[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Śniaty – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie grodziskim, w gminie Wielichowo^[4]. Na północ od wsi przepływa Południowy Kanał Obry, a jej skrajem przebiega droga wojewódzka nr 312 (Rakoniewice – Czacz) oraz wąskotorowa linia kolejowa^[5].

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od początku XIV wieku. Wymieniona po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1312 de Snatow, 1393 Snathi, 1413 Snaty, 1424 Snyathy, 1425 Snathy, 1426 Snyathi, 1427 w Sneczech, z Sznath, 1445 Sznyathi, 1513 Sznyathy^[6][7].

Wieś początkowo należała do opola przemęckiego, które było opolem - reliktem przedpaństwowej wspólnoty rodowo-terytorialnej na tym terenie, która potem stała się pod okręgiem kasztelanii. 1424 odnotowana jako wieś opola przemęckiego przy okazji rozgraniczenia okolicznych dziedzin Śniat należących do Wyszomira Bodeckiego oraz Wilkowa Polskiego, w której to sprawie miało się zebrać opole przemęckie. W 1463 wieś leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1451 leżała w parafii Wilkowo Polskie^[6].

Miejscowość należała początkowo do opactwa cystersów w Wieleniu ale od średniowiecza była też własnością szlachecką należącą do lokalnych wielkopolskich rodów szlacheckich Bodeckich, Grobskich, Bieganowskich, Ossowskich. W pierwszym zachowanym zapisie historycznym na dokumencie wystawionym w Kwieciszewie w 1312 odnotowany został Mikołaj ze Śniat świadek sądowy. Kolejny zapis w 1325 wystawiła kancelaria księcia głogowskiego i wielkopolskiego Henryka II, który potwierdzał zamianę Śniat na Górsko^[6].

Od początku XV wieku wieś należała do Wyszomira z Bucza Bodeckiego. W 1425 woźny sądu ziemskiego zapowiedział drogi boczne, łąki, lasy i zapusty w dziedzinie Śniaty jako własność Wyszomira. W archiwach procesów sądowych zachowało się szereg przekazów na temat procesów sądowych tego szlachcica. W 1412 Wyszomir toczył proces sądowy z Mikołajem Granowskim z Ziemina o rozgraniczenie Ziemina i Śniat, a w procesie zastąpił go włodarz. W 1413 Bodecki odpierał w sądzie roszczenia swojego brata Dobiesława Grobskiego w sprawie 170 grzywien oraz sołectwa w Śniatach należnego mu po matce. W 1421 toczył kolejny proces z plebanem z Wilkowa Polskiego o jeden łan kmiecy w Śniatach, który należał do plebana. W 1426 Wyszomir Bodecki toczył proces z Tomisławem Kluczewskim, który "najechał na jego dziedzinę Śniaty z 20 równymi sobie oraz 20 niższego stanu oraz zranił Wyszomira". 1427 odnotowano kolejny proces Grobskiego ze stolnikiem poznańskim Przybysławem Gryżyńskim, który dowodził, że do włodarza w Śniatach słał posłów, którzy zakazali kmieciom ze Śniat korzystać z pastwisk w Siekowie. W 1427 wraz ze swoimi kmieciami ze Śniat toczył proces z Dziersławem Trzebickim, który dowodził, że zajął kmieciom ze Śniat ich rzeczy, ale uczynił to na dziedzinie swego pana w Siekowie^[6].

W 1462 jako właściciela we wsi odnotowano Stanisława Grobskiego syna Michała. W 1469 Katarzyna żona Baltazara Gołanickiego, w towarzystwie m.in. swojego wuja biskupa poznańskiego Andrzeja Bnińskiego, a także Stanisław z Siekowa dali w działach Andrzejowi Bieganowskiemu wsie Śniaty oraz Sikorzyn. W 1500 Andrzej Bieganowski zapisał swojej żonie Elżbiecie Konarskiej córce Mikołaja Pasikonia Konarskiego po 100 grzywien posagu oraz wiana na Śniatach wraz z folwarkiem, borami i łąkami oraz na połowie Sikorzyna. W 1530 Łukasz i Adam Bieganowscy sprzedali swoim braciom Janowi i Andrzejowi Bieganowskim części Śniat i Sikorzyna za 1000 grzywien. W 1531 duchowny Jan Bieganowski sprzedał swemu bratu Andrzejowi "połowę połowy" swoich dóbr w Śniatach i Sikorzynie za 1000 grzywien, zaś Andrzej zapisał mu na tych dobrach po 800 złotych posagu i wiana swej żonie Jadwidze córce Jana Chłapowskiego i Anny Bnińskiej. W 1556 Anna Bieganowska córka zmarłego Andrzeja, żona Jana Popowskiego sprzedała Mikołajowi Ossowskiemu z Wilkowa połowę Śniat, która przypadła po rodzicach jej oraz jej jedynej siostrze Helenie Przyborowskiej, która w 1558 dokonała sprzedaży majątku. W 1582 Stanisław Ossowski syn zmarłego Mikołaja dał w działach swym braciom Mikołajowi, Andrzejowi i Piotrowi Ossowskim wsie Wilkowo Polskie, Śniaty, Kotusz w pow. kościańskim, Piotrowo oraz 1/4 Dachowic w powiecie poznańskim, a także dom na Piaskach w Poznaniu^[6].

W 1513 odnotowano kopiec narożny stojący w borze dzielący Śniaty, Siekowo i Ziemin. Okolica wsi opisana została w latach 1520-1521 kiedy to Andrzej Bieganowski toczył proces o odnowienie granic z Wilkowem Polskim. Odnotowany został kopiec narożny zwany Trzy Wierzby stojący w lesie i dzielący Wilkowo, Ręcko i Sniaty. Kolejne kopce stały na łące zwanej Ulesica, przy drodze z Wilkowa do Ziemina, w kącie zwanym Mieczka przy drodze z Wilkowa do Śniat, pod lasem czyli „pod królewym ogrodem”. Dalej granica biegła przez las i strugę do kopca Ogorzały Pień w podmokłym lesie czyli w strudze, który to kopiec dzielił granice Wilkowa, Śniat i Kluczewa. Odnotowano, że w podmokłym lesie z powodu wylania wód nie można było oznaczyć granic i sędziowie mieli dokonać tego w późniejszym terminie^[6].

Wieś odnotowały historyczne rejestry podatkowe. W 1530 miał miejsce w miejscowości pobór podatków od 3 łanów. W 1563 pobrano podatki od 2,5 łana i karczmy dorocznej. W 1581 pobór odbył się od 3 łanów, 5 zagrodników, 2 rzemieślników oraz owczarza wypasającego 25 owiec^[6].

W 1795 zanotowano, że Śniaty były własnością Balbiny Szołdrskiej z Bucza^[7].

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Siaty należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kosten rejencji poznańskiej^[8]. Siaty należały do okręgu wielichowskiego tego powiatu i stanowiły część prywatnego majątku Pepowo niemieckie, którego właścicielem był wówczas Szołdrskiego^[8]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Siaty liczyły 198 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 22 dymy (domostwa)^[8].

Pod koniec XIX wieku Śniaty liczyły 626 mieszkańców, z czego 606 katolików, a na miejscowość składały się Stare Śniaty (212 mieszk. w 25 gospodarstwach) i Nowe Śniaty (414 mieszk. w 53 domach)^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego^[5].

W Śniatach urodził się Franciszek Ratajczak działacz niepodległościowy i powstaniec wielkopolski.

• Śniatycze

• T. Jurek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. V (Ś–W), hasło „Śniaty”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2011, s. 25–26.

• Śniaty w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”