6 Batalion Celny

6 Batalion Celny

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
Tradycje
Rodowód	1/V batalion wartowniczy
Kontynuacja	6 batalion SG
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Aleksander Potrykowski
Organizacja
Dyslokacja	Sanok (od IX 1922)[1] Dederkały[1]
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	Główna Komenda Batalionów Celnych 3 Brygada Celna Ministerstwo Skarbu
Multimedia w Wikimedia Commons

6 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 6 batalion celny powstał w granicach DOG Kraków, a zorganizowano go na bazie 1/V batalionu wartowniczego^[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[5]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18^[6]. W myśl tego rozkazu 18 batalion celny miał przekazać swoją 4 kompanię do 6 batalionu celnego w Sanoku^[7]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia^[8].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne. 6 batalion celny wszedł w struktury 3 Brygady Celnej^[9].

Uchwałą Rady Ministrów z dnia 23 maja 1922 bataliony celne zostały rozformowane, a na ich miejsce powołano jednostki graniczne Straży Granicznej^[4]. 6 batalion celny został zluzowany i zakończył służbę graniczną na granicy południowej 30 lipca 1922 o godzinie 12:00^[10] . W sierpniu został przeznaczony do wzmocnienia granicy wschodniej i przegrupowany z Sanoka do Szumska (stacja wyładowania Krzemieniec^[11]) do dyspozycji Wojewody Wołyńskiego^[10] . Po przybyciu na miejsce obsadził część powiatu krzemienieckiego^[11]. Wykonując rozkaz Głównej Komendy Straży Granicznej L.dz.6917/tj./org. z 11 września 1922, w dniu 28 września komenda 6 batalionu SG przybyła do Dederkał^[12].

W połowie 1922 batalion został zluzowany przez jednostki Straży Celnej i przedyslokowany na wschodnią granicę^[13].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[4]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[14]. 6 batalion celny przemianowany został na 6 batalion Straży Granicznej.

 Osobny artykuł: 6 batalion Straży Granicznej.

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[15]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[16].

Sąsiednie bataliony

• 8 batalion celny w Nowym Sączu ⇔ 12 batalion celny w Stryju – VI 19218|^[17]
• 8 batalion celny ⇔ 12 batalion celny – 1922

Dowódcy batalionu

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.

• Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
• Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Wojskowego Granicy Wschodniej Województwa Poleskiego, 1921–1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin
• Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych:przeniesienia siedzib komend, baonów, obszary odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.