Alexander Archer Vandegrift

generał
Data i miejsce urodzenia	13 marca 1887 Charlottesville, Wirginia
Data i miejsce śmierci	8 maja 1973 Bethesda, Maryland
Przebieg służby
Siły zbrojne	US Marine Corps
Stanowiska	dowódca: 1 Dywizji Marines, 1 Korpusu Amfibijnego Marines, komendant Korpusu Piechoty Morskiej
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: walki o Guadalcanal, bitwa w Zatoce Cesarzowej Augusty kampania o Wyspę Bougainville’a
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Alexander Archer Vandegrift (ur. 13 marca 1887 w Charlottesville, zm. 8 maja 1973 w Bethesdzie) – amerykański dowódca wojskowy, generał US Marine Corps (piechoty morskiej) z okresu II wojny światowej. Gen. Alexander Vandegrift najbardziej wyróżnił się dowodząc przez pół roku obroną lotniska Henderson Field na Guadalcanalu, podczas kampanii na Wyspach Salomona. Pierwszy oficer Korpusu, który – będąc w czynnej służbie – został czterogwiazdkowym generałem.

Vandegrift urodził się w Charlottesville w Wirginii. Studiował na University of Virginia a 22 stycznia 1909 został przyjęty do Korpusu Piechoty Morskiej w stopniu podporucznika.

Po odbyciu szkolenia w Szkole Oficerskiej Korpusu (ang.: Marine Officers' School) w Port Royal w Karolinie Południowej i rutynowej służbie koszarowej w Portsmouth w stanie New Hampshire, został wysłany w rejon Morza Karaibskiego, gdzie – w październiku 1912 brał udział w ataku na Wzgórze Coyotepe w Nikaragui oraz w zdobyciu i okupacji Veracruz w Meksyku (kwiecień–lipiec 1914).

W grudniu 1914, po awansowaniu na porucznika, podjął dalszą naukę w koszarach Marines w Filadelfii. Po zakończeniu szkolenia został przydzielony do 1 Brygady i wysłany na Haiti celem zwalczania bandyckiej szajki zwanej „Cacos” w okolicach miejscowości Le Trou i Fort Capois.

W sierpniu 1916 został awansowany do stopnia kapitana i skierowany do służby policyjnej w Port-au-Prince, gdzie przebywał do grudnia 1918. Wrócił ponownie na Haiti w lipcu 1919 by służyć w szeregach w tzw. „Gendarmerie d'Haiti” jako inspektor policji. W czerwcu 1920 otrzymał awans na majora.

W kwietniu 1923 wrócił do USA i został przydzielony do bazy Marines w Quantico w Wirginii. Ukończył Kurs Dowódców Polowych w maju 1926, po czym został skierowany do Bazy Marines w San Diego w Kalifornii jako zastępca szefa sztabu.

W lutym 1927, wysłany został do Chin jako oficer operacyjny 3. Brygady z siedzibą w Tiencinie. We wrześniu 1928 został wezwany do Waszyngtonu gdzie posadzono go za biurkiem w Dziale Finansowym Dowództwa Korpusu. W tym czasie został awansowany na podpułkownika.

Ponownie wysłany do Chin w czerwcu 1935, Vandegrift służył jako dowódca ochrony ambasady amerykańskiej w Pekinie. Mianowany pułkownikiem we wrześniu 1936 wezwany został do Głównej Kwatery Korpusu (HQMC) w Waszyngtonie, gdzie został wyznaczony na sekretarza Komendanta Korpusu. W marcu 1940 został zastępcą Komendanta i jednocześnie awansowany na generała brygady.

Generał Alexander Vandegrift został wyznaczony na dowódcę 1 Dywizji Marines (1.DMar) w listopadzie 1941, a więc na krótko przed wejściem Stanów Zjednoczonych do wojny. W maju 1942, już jako generał-major pożeglował ze swoją dywizją na wody południowego Pacyfiku. 7 sierpnia 1942, w archipelagu Wysp Salomona, dowodził lądowaniem, a następnie obroną Henderson Field na Guadalcanalu przez 1.DMar, w pierwszej na dużą skalę ofensywie przeciw Japończykom oraz w czteromiesięcznych walkach swej dywizji.

Podczas walk o Guadalcanal znalazł się w wyjątkowo niebezpiecznej sytuacji. Znajdując się na otwartej przestrzeni i pisząc meldunek przy stole, został zaatakowany przez trzech japońskich żołnierzy, którzy przedarli się na tyły wojsk amerykańskich. Vandegrift zdołał jednak zastrzelić wszystkich biegnących w jego kierunku napastników za pomocą swojego służbowego pistoletu Colt M1911^[1].

Za wybitną postawę i nienaganne dowodzenie 1.DMar w czasie krwawej kampanii na Salomonach, został odznaczony Navy Cross i najwyższym odznaczeniem amerykańskim – Medalem Honoru.

W lipcu 1943 przejął dowodzenie I Korpusu Amfibijnego Marines i na tym stanowisku przeprowadził operację desantową w Zatoce Cesarzowej Augusty na wyspie Bougainville 1 listopada 1943. Po ustanowieniu przyczółka został odwołany do Waszyngtonu jako przyszły komendant Korpusu.

W latach 1944–1947 pełnił funkcję komendanta (głównodowodzącego) Korpusu Piechoty Morskiej (US Marine Corps), a dowództwo 1.DMar przekazał swemu dotychczasowemu zastępcy, generałowi Williamowi H. Rupertusowi.

Jako komendant Korpusu wsławił się swoją mową w Izbie Reprezentantów (znaną jako „mowa na kolanach”), w której bronił Korpusu przed zakusami Armii zmierzającej do likwidacji Piechoty Morskiej jako osobnego rodzaju broni. Od 1949 na emeryturze. Zmarł w szpitalu wojskowym w Bethesdzie w stanie Maryland po długiej i ciężkiej chorobie.

• Allan R. Millett, Semper Fidelis, the History of the United States Marine Corps, Nowy Jork 1991, ISBN 0-02-921596-X
• Joseph N. Mueller, Guadalcanal 1942, the Marines Strike Back, Londyn 1997, ISBN 1-85532-253-6