| |
| Data i miejsce urodzenia |
14 listopada 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 sierpnia 1989 |
| Narodowość |
Polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Muzeum artysty | |
| Odznaczenia | |
      .jpg){kind=small}
| |
Alfons Karny (ur. 14 listopada 1901 w Białymstoku, zm. 14 sierpnia 1989 w Warszawie) – polski rzeźbiarz. Portretował wybitne postacie polskie (Mikołaj Kopernik, Adam Mickiewicz, Józef Piłsudski) i zagraniczne. Jego granitowe i brązowe rzeźby otrzymały złote medale na wystawach w Paryżu i Brukseli.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 14 listopada 1901 w biednej rodzinie w Białymstoku. W 1920 zaciągnął się do armii gen. Józefa Hallera, w szeregach której walczył na froncie.
W 1923 przeprowadził się do Warszawy. W 1924 roku rozpoczął studia w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Tadeusza Breyera (potem przez krótki okres pracował jako asystent profesora Breyera w pracowni rzeźby[1]. W 1925 rzeźby Karnego zostały zaprezentowane na wystawie prac uczniów wyższych szkół artystycznych w ramach Międzynarodowej Wystawy Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu. Po ukończeniu nauki w 1930 roku artysta wyjechał do Francji, Niemiec i Belgii w ramach stypendium.
W 1939 rzeźby Karnego wystawiane były w Londynie, a potem w Nowym Jorku – skąd już nie wróciły w związku z wybuchem wojny.
Podczas kampanii wrześniowej wskutek bombardowaniu uległa zniszczeniu pracownia artysty wraz ze znajdującymi się w niej dziełami. W latach 1940–1945 Karny intensywnie tworzył w nowym miejscu, które było też placówką tajnego uniwersytetu. Podczas powstania warszawskiego ponownie stracił pracownię i część swoich rzeźb.
Po wojnie Karny znalazł się w nurcie polskiego socrealizmu. Jednak jego prace z tego okresu, choć podejmowały pożądane wówczas tematy, pod względem stylistycznym nie odbiegały daleko od form, które ukonstytuowały się w twórczości artysty w latach trzydziestych. W 1949 otrzymał pracownię w Warszawie przy ulicy Wiejskiej. W 1960 rzeźbiarz urządził wakacyjną pracownię w Gdańsku, dokąd wyjeżdżał od tej pory co roku w okresie letnim.
W 1963 ruszyła pierwsza indywidualna wystawa Karnego – objazdowy pokaz jego rzeźb.
Alfons Karny zmarł 14 sierpnia 1989, po krótkiej chorobie. Pochówku dokonano na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 168-6-17)[2]. We wrześniu odbyła się pośmiertna wystawa artysty, przygotowana jeszcze za jego życia.
Od 1974 prace artysty eksponowane są w Muzeum Okręgowym w Białymstoku, a od 19 marca 1993 w Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego w Białymstoku.
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Sztandaru Pracy I klasy[3]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)[4]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)[5]
- Złoty Krzyż Zasługi (1952)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[6]
- Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (1988)
Nagrody i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Medal Brązowy (1930) i Medal Srebrny (1930) na Salonie Dorocznym w Zachęcie
- Nagroda Artystyczna miasta Warszawy za całokształt twórczości (1934)
- Złoty Medal i Order króla Leopolda III na Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Brukseli (1934)
- Złoty Medal na wystawie Sztuka i Technika w Paryżu (1937)
- I nagroda w konkursie Dziecko w sztuce polskiej (1938)
- II nagroda na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki (1950)
- Nagroda Państwowa II Stopnia (1951)
- Nagroda II Stopnia Ministra Obrony Narodowej (1961)
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (22 lipca 1973)[7]
- Nagroda Państwowa I stopnia za całokształt twórczości w dziedzinie rzeźby (1978)
- Wyróżnienie na Salonie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1928)
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Andrzej Kisielewski, Karny, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Wydawnictwo Uniwersyteckie TransHumana, Białystok 1995.
Alfons Karny. Galeria Wielkich Polaków, tekst Ryszard Saciuk, Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Białystok (b.d.).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 40. ISBN 978-83-66835-50-4.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ALFONS KARNY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07].
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 507.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Dziennik Polski, rok XXIX, nr 172 (9145), s. 2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Alfons Karny, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2007-02-12].
- Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego w Białymstoku. muzeum.bialystok.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-28)].
