Antoni Petruszewicz

Antoni Petruszewicz

Антоній Петрушевич

Data i miejsce urodzenia	18 stycznia 1821 Dobrzany
Data i miejsce śmierci	23 września 1913 Lwów
Miejsce pochówku	Cmentarz Łyczakowski we Lwowie
Proboszcz parafii gr.-kat.Nowica
Okres sprawowania	1857-1862
Kanonik-kustosz Kapituły Metropolitalnej greckokatolickiej we Lwowie
Okres sprawowania	1862-1913
Wyznanie	greckokatolickie
Kościół	Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
Prezbiterat	1847
Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Petruszewicz
Петрушевич Антоній

Data i miejsce urodzenia	15 stycznia 1821 Dobrzany
Data i miejsce śmierci	23 września 1913 Lwów
poseł na Sejm Krajowy Galicji kadencja I, II, III
Okres	od 15 kwietnia 1861 do 26 kwietnia 1876
poseł do Rady Państwa kadencja V
Okres	od 4 listopada 1873 do 22 maja 1879
Przynależność polityczna	Klub Ruski
Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Petruszewicz, (ukr. Антоній Петрушевич, ur. 18 stycznia 1821 w Dobrzanach koło Stryja, zm. 23 września 1913 we Lwowie) – duchowny greckokatolicki, historyk, filolog, polityk ukraiński i staroruski, poseł na galicyjski Sejm Krajowy i do austriackiej Rady Państwa.

Ukończył gimnazjum w Stryju (1840), następnie w latach (1841–1847) studiował na uniwersytecie i w gr.-kat. Seminarium Duchownym we Lwowie, tam otrzymał święcenia kapłańskie w 1847^[1][2]. Został wówczas kapelanem o osobistym sekretarzem arcybiskupa lwowskiego Michała Lewickiego^[2], jednocześnie pracował w biurze notarialnym gr.-kat. archidiecezji we Lwowie (1850-1856). Po śmierci biskupa był wykonawcą jego ostatniej woli, w imieniu zmarłego przekazał jego księgozbiór kapitule gr.-kat. diecezji przemyskiej^[3]. W latach 1857–1862 był proboszczem parafii gr.-kat. w Nowicy Górnej w pow. kałuskim^[4]. Następnie od 1857 radca konsystorza, a od 1862 był kustoszem Kapituły Metropolitalnej greckokatolickiej we Lwowie^[4]. Od 1873 prałat kurator w katedrze św. Jerzego^[2].

Jako polityk był związany początkowo z ukraińskim ruchem narodowym, następnie przeszedł do ruchu staroruskiego, sympatyzując z tzw. stronnictwem świętojurskim^[2]. W okresie Wiosny Ludów członek Głównej Rady Ruskiej (1848-1851)^[3]. Współzałożyciel w 1848 stowarzyszenia kulturalnego Matyca Hałycko-Ruska^[3]. Członek Towarzystwa im. Mychajła Kaczkowskiego. Poseł na Sejm Krajowy Galicji I kadencji (15 kwietnia 1861 - 31 grudnia 1866), II kadencji (18 lutego 1867 - 21 maja 1870) i III kadencji (20 sierpnia 1870 - 26 kwietnia 1876), wybieranym w IV kurii (gmin wiejskich) w okręgu Stryj z okręgu wyborczym nr 35 Kałusz-Wojniłów^[5][6]. Poseł do Rady Państwa w Wiedniu V kadencji (4 listopada 1873 - 22 maja 1879) wybranym w kurii IV (gmin wiejskich) w okręgu wyborczym nr 16 (Kałusz-Wojniłów-Dolina-Bolechów-Rożniatów-Bóbrka-Chodorów)^[7]. W parlamencie należał do Klubu Ruskiego (Ruthenenklub)^[4]. Jak go scharakteryzował Kazimierz Chłędowski: księdza Petruszewicza, szczupłego pochylonego starca, zbliżała trochę do Polaków umiejętność był bowiem znanym archeologiem, badał równie polskie jak ruskie zabytki, ale w rzeczach polityki był twardy i podstępny^[8],

Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie^[3].

W pracy naukowej zajmował się historią średniowieczną cerkwi prawosławnej, filologią wschodniosłowiańską oraz edytorstwem^[1]. Prowadził obszerne badania archiwalne dziejów Kościoła prawosławnego w Galicji, Rumunii i na Bukowinie^[1]. Opracował słownik porównawczy języków słowiańskich^[1]. Przygotował do edycji Akti otnosjaszczejsia k istoryi Jużno-Zapadnoj Rusi (1868), Lwowskaja Letopis r. 1498 po 1649 (1868), Sobornoje posłanije ruskoho duchowenstwa i mirjam k rimskoju Papje Sikstu IV, pisannoje iz Wilny 14 Marta 1476 (1870), Wołynsko-Halickaja Litopis (1205-1292) (1871), Putnik o grade Ierusalime (1872), Zbiorowy Halicko-Ruski Latopisiec od 1600 do 1700 roku (1874), rękopisy dzieł pisarzy i uczonych ukraińskich. Współpracował z pismami "Galiciana", "Galicyjski Zbiór Historyczny" i "Galicyjski Zbiór Naukowy"^[1]. Od 1872 był członkiem czynnym Akademii Umiejętności w Krakowie (późniejszej PAU)^[1]. Ogłosił ok. 150 własnych prac, m.in.:

• Słów kilka napisanych w obronie ruskiej narodowości (1848)
• O katedralnej cerkwi Matki Boskiej i biskupach w Haliczu w XII wieku (1853–1860)
• Rys historyczny ludu polskiego (1862)
• O biskupstwie chełmskiem (1866–1868)
• Chełmskaja Eparchia i Swiatiteli jeja (1867)
• Kto bili Bolochowskie kniazja (1877)
• Kratkoje istoriczeskoje izwiestia o wremieni wwiedienia christianstwa na Galickoj Rusi (1882)
• Kritiko-istoriczeskija razsużdienia o nadniestranskom gorodzie Galicza i jego dostopamiatnostiach (1888)
• Polski korol Joann III i Moldawia (1898)
• O pierwszym związku familii u asyryjskich narodów, w szczególności u Słowian (1905)

Urodził się w rodzinie greckokatolickiego duchownego, był synem proboszcza w Dobrzanach Stefana Petruszewicza^[4].

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 3: P-Z (pod redakcją Andrzeja Śródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1985
• Marian Tyrowicz, Petruševyč (Petruszewicz), Anton (1821-1913), Historiker, Philologe und Politiker, Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950, Bd. 8 (Lfg. 36, 1979), S. 7f., ÖBL - wersja elektroniczna