Architektura średniowiecza

Ten artykuł od 2019-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Architektura średniowiecza w znacznej mierze wyrasta z osiągnięć cesarstwa rzymskiego. Po jego rozpadzie na część wschodnią i zachodnią odmiennie kształtował się rozwój budownictwa w tych rejonach świata. O ile w Bizancjum kontynuowano wcześniejsze osiągnięcia starożytnego Rzymu, dostosowując je do oczekiwań rodzącego się świata chrześcijańskiego^[1], na zachodzie znaczny wpływ na architekturę i zdobnictwo wywarły plemiona barbarzyńskie, które znalazły się na terytorium Europy. Powstał nowy typ osadnictwa, bardziej odpowiadający barbarzyńcom^[1][2]. Wyludniły się miasta rzymskie a osiedla zakładano na wzgórzach i innych miejscach ułatwiających obronę. W centrum znajdował się dom władcy, otaczały go zabudowania gospodarcze a całość chroniła palisada^[1].

Z chwilą przyjęcia chrztu wodzowie zaczęli wznosić kościoły. Do ich budowy początkowo wykorzystywano elementy zachowanych rzymskich budowli. Z czasem, oprócz prób naśladowania antycznego zdobnictwa nowych obiektów, wprowadzano własne dekoracje, często naśladujące wzory stosowane w złotnictwie^[1].

Najważniejsze budowle średniowiecza, kościoły i katedry, budowane były na planie bazyliki albo centralnym^[1]. Jedna z ważniejszych i bardziej reprezentacyjnych budowli wczesnego średniowiecza, wybudowana przez Justyniana Hagia Sofia, wzniesiona została na planie krzyża greckiego, z najwyższym punktem w miejscu przecięcia jego ramion. Do jej ozdobienia zastosowano motywy orientalne, mozaikę. Ciężka z zewnątrz, daje niezwykłe poczucie przestrzeni i lekkości konstrukcji wewnątrz. Była to typowa sakralna budowla bizantyjska owych czasów^[1][3].

Architekturę średniowiecza poprzedza architektura wczesnochrześcijańska, która czasowo tkwi w czasach starożytnych^[1][4]. W Bizancjum rozwija się architektura bizantyjska^[1][5]. W Europie Zachodniej dzieli się na:

• architekturę przedromańską^[1][6]
• architekturę romańską^[1][6][7]
• architekturę gotycką^[1][8]