II wojna światowa, kampania wrześniowa | |||
Czas |
7 września 1939 | ||
---|---|---|---|
Miejsce |
pod Pabianicami | ||
Terytorium | |||
Przyczyna |
ofensywa niemiecka 1939 | ||
Wynik |
zwycięstwo Niemców | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Siły | |||
|
Bój pod Pabianicami[a] – wrześniowe walki polskiej 28 Dywizji Piechoty z wojskami III Rzeszy.
Działania wojsk
[edytuj | edytuj kod]- Ugrupowanie
W godzinach rannych 7 września z rejonu Łaska wznowiła działania pościgowe niemiecka 17 Dywizja Piechoty. Jej oddział wydzielony stanowił pułk zmotoryzowany SS oraz oddział rozpoznawczy dywizji. Jednostki szybkie poruszały się wzdłuż drogi Łask – Pabianice.
W tym czasie zasadnicze siły polskiej 28 Dywizji Piechoty zakończyły marsz nocny i przyjęły ugrupowanie obronne na kolejnej rubieży opóźniania. III/36 pułku piechoty z plutonem artylerii piechoty bronił się na północ od Pabianic[3]; 15 pułk piechoty w pierwszym rzucie posiadał I i III/15 pułku piechoty, rozlokowany na zachodnim skraju Pabianic, natomiast III/15 pp stanowił odwód; 36 pułk piechoty (bez III/36 pp), z I/28 pułkiem artylerii lekkiej, rozmieścił siły następująco: I/36 pułku piechoty w Bychlewie, z zadaniem zamknięcia kierunku Dłutów – Pabianice, a II/36 pp stał w rejonie Gór Wolskich jako odwodowy. Przegrupowujący się 72 pp z III/28 pal z Gucina około południa osiągnął rejon lasów Róża – Dąbrowa. Stanowisko dowodzenia dywizji rozwinięto w Starowej Górze[b].
- Walki
Wczesnym świtem, batalion l/pp SS LAH SS-Obersturmbanfuhrera Martina Kohlrosera rozpoczął marsz na Pabianice i dotarł tam około 10.00. Szybko zmontowany został atak 1 i 2 kompanii, ze wsparciem czołgów z I/23 pułku pancernego majora Hansa llgena (bez 3 kompanii). Na kierunku natarcia bronił się skutecznie polski 15 pułk piechoty. Główne walki toczyły się w rejonach Parku Wolności, cmentarza żydowskiego oraz dworca kolejowego[4]. Także powtórne ataki nie dały oczekiwanego przez Niemców rezultatu[5].
Po południu niemiecki batalion I/55 pp podpułkownika Fulla, posiadający w szpicy 1 kompanię kapitana Schulzego, natknął się za Kudrowicami na polski III/36 pp, który najpierw stawił mu zdecydowany opór[4], potem jednak wycofał się i ześrodkował w Widzewie, tym samym odsłaniając skrzydło 28 DP. Wykorzystali to Niemcy i wyszli na tyły głównych sił polskiej dywizji[6]. W okolicach Bychlewa przeciwnik wiązał I/36 pp działaniem bojowych patroli rozpoznawczych[2].
Tymczasem 72 pułk piechoty doszedł do lasu w rejonie Róża – Dąbrowa. Wykorzystując dogodne położenie pułku w stosunku do maszerującego nieprzyjaciela, ppłk Karol Chrobaczyński zdecydował się, by we współdziałaniu z siłami głównymi dywizji uderzyć na nieprzyjaciela, zadać mu straty i tym sposobem odciążyć walczące pod Pabianicami oddziały polskie. Jako pierwsze miały uderzyć bataliony II i III, z zadaniem rozbicia pododdziałów niemieckich i opanowania Chechła. Drugorzutowy I/72 pp miał zabezpieczyć zgrupowanie uderzeniowe z kierunku południowego. Około 15.00 bataliony zajęły podstawy wyjściowe do natarcia na południowym skraju lasu Róża[7]. Manewr polskich pododdziałów został jednak wykryty przez Niemców. Ześrodkowali oni ogień artylerii i broni maszynowej na przygotowujące się do ataku bataliony. II/72 pp nie mógł wyruszyć do natarcia, a III/28 pułku artylerii lekkiej nie osiągnął jeszcze gotowości do otwarcia ognia[8]. Dowódca pułku zdecydował wiec uderzyć I i III/72 pp bez artyleryjskiego wsparcia. Początkowo bataliony uzyskały powodzenie i opanowały Chechło. Celny niemiecki ogień zadawał jednak Polakom tak poważne straty, że natarcie prowadzone było już tylko poszczególnymi kompaniami i w rezultacie zostało zatrzymane. Po zapadnięciu zmroku żołnierze małymi grupami przybywali z Chechła do lasu w rejonie Róży. Dowódca 72 pp, ppłk Chrobaczyński, zebrał z I i III batalionu małą grupę żołnierzy i odmaszerował w kierunku Brzezin. Z II/72 pp por. Rzepka zebrał około 150 żołnierzy, a z III/28 pal ocalały tylko 4 działa. Grupa ta odmaszerowała w kierunku Ruda Pabianicka – Chojny, na południe od Łodzi[9][10]. Pułk, w wyniku kontrataków nieprzyjaciela wspartego ogniem wozów pancernych i licznej artylerii, poniósł duże straty i jako oddział dywizji przestał właściwie istnieć[11].
- Działania opóźniające
Po południu dowódca 28 DP, gen. Władysław Bończa-Uzdowski, wydał oddziałom rozkaz oderwania się od przeciwnika i przegrupowania w rejon lasów na wschód od Skoszew i na zachód od Woli Cyrusowej. 15 pułk piechoty z II/28 pal przegrupowywał się przez Ksawerów, Chojny w kierunku Lipin. W czasie marszu, w rejonie Ksawerowa, pododdziały niemieckie wykonały uderzenie ogniowe na czołowy III/15 pp. Poległ jego dowódca, mjr Sadowski, oraz około 250–300 żołnierzy. Dalsze przegrupowywanie 15 pp odbywało się w kierunku na Chojny. 36 pułk piechoty z I/28 pal przegrupowywał się przez Chojny, Nowosolną, Poćwiardówkę. Dowódca 36 pp, ppłk dypl. Karol Ziemski, pozostawił II/36 pp w Chojnach, w celu zabezpieczenia przegrupowania pułku. W rejonie Lipin do kolumny pułkowej z rejonu Widzewa dołączył III/36 pp. O 3.30 8 września dowódca II/36 pp, zgodnie z rozkazem dowódcy pułku, rozpoczął przegrupowanie batalionu do rejonu Poćwiardówki[12]. Sztab dywizji wycofał się do Woli Cyrusowej[13][c].
Walczące wojska
[edytuj | edytuj kod]Wielkie jednostki | Oddziały | Dowódcy |
---|---|---|
28 Dywizja Piechoty | dowództwo 28 DP | gen. Władysław Bończa-Uzdowski |
15 pułk piechoty | mjr Józef Ratajczak | |
36 pułk piechoty | ppłk Karol Ziemski | |
72 pułk piechoty | ppłk Karol Chrobaczyński | |
28 pułk artylerii lekkiej | ppłk Rudolf Ostrihansky |
Wielkie jednostki | Oddziały | Dowódcy |
---|---|---|
17 Dywizja Piechoty | dowództwo 17 DP | gen. Herbert Loch |
21 pułk piechoty | płk Walter Bruns | |
55 pułk piechoty | płk Fridrich Soebert | |
95 pułk piechoty | płk Siegmund Freiherr | |
17 pułk artylerii | płk Hellmuth Hiepe | |
pułk piechoty SS LAH „Adolf Hitler” | Oberstgruppenführer Josef Dietrich |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Takiego terminu używają w swojej pracy Tomasz Głowiński, Rafał Igielski i Mieczysław Lebel[1]. Jan Wróblewski używa terminu „walki opóźniające na kierunku Chechło, Pabianice, Poćwiardówka”[2].
- ↑ Sztab dywizji nie nawiązał współdziałania z sąsiednią 2 DP, której dowódca bez znajomości sytuacji 28 DP przedwcześnie opuścił Ner, odsłaniając jej prawe skrzydło[2].
- ↑ Około północy doszło do spotkania dowódców 28 DP i 2 DP Leg. Gen. Bończa-Uzdowski w ostrym tonie oskarżył płk. Dojan-Surówkę o pośpieszne opuszczenie obszaru Łodzi, co pozwoliło niemieckiej 17 DP wyjść na tyły 28 DP[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Głowiński, Igielski i Lebel 2019 ↓, s. 124.
- ↑ a b c Wróblewski 1975 ↓, s. 196.
- ↑ Porwit 1983 ↓, s. II/287.
- ↑ a b Głowiński, Igielski i Lebel 2019 ↓, s. 120.
- ↑ Bielski 1991 ↓, s. 179.
- ↑ Bielski 1991 ↓, s. 181.
- ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 196–197.
- ↑ Bielski 1991 ↓, s. 180.
- ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 197.
- ↑ Porwit 1983 ↓, s. II/288.
- ↑ Jurga 2014 ↓, s. 554.
- ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 198.
- ↑ Porwit 1983 ↓, s. II/289.
- ↑ Bielski 1991 ↓, s. 18.
- ↑ Zarzycki 2014 ↓, s. 97.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991. ISBN 83-11-07836-X.
- Tomasz Głowiński, Rafał Igielski, Mieczysław Lebel: Bitewnym szlakiem Września 1939 roku. Polskie bitwy i boje w obronie Rzeczypospolitej. Warszawa – Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2019. ISBN 978-83-8098-698-5.
- Tadeusz Jurga: 1939: obrona Polski i Europy. Warszawa: Bellona, 2014. ISBN 978-83-11-12895-8.
- Marian Porwit: Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. T. I, II, III. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
- Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Piotr Zarzycki: Suplement do Września 1939. Ordre de Bataille armii niemieckiej, słowackiej i sowieckiej wraz z obsadami personalnymi. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 2014. ISBN 978-83-933204-7-9.