| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
29 |
| Kod pocztowy |
07-215[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WPU |
| SIMC |
0515075[5] |
Położenie na mapie gminy Obryte  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu pułtuskiego  | |
 52°41′30″N 21°11′42″E/52,691667 21,195000[1]
| |
| Strona internetowa | |
Bartodzieje – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie pułtuskim, w gminie Obryte[5][6]. Ma status sołectwa[7].
Położenie i nazwa
[edytuj | edytuj kod]Wieś jest położona na polanie leśnej w środku Puszczy Białej. Drogi asfaltowe łącza ją z Psarami oraz Wielgolasem. W 2006 wieś połączono, przez miejscowość Gładczyn, z droga lokalną nr 618.
Wieś ma metrykę średniowieczną i jest notowana od XIII wieku. W 1240 zanotowana jako Barthodzege, 1452 Bartodzieje, 1473 Barthodzeye, 1578 Bartodzieye, 1880 Bartodzieje. Nazwa pochodzi od nazwy Bartodziej oznaczającej pasiecznika, dozorcę barci. We wczesnym średniowieczu istniały osady służebne, w których mieszkali opiekujący się barciami bartodzieje. Ich zadaniem było zbieranie i dostarczanie miodu na dwory biskupie, książęce lub królewskie[8][9].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość była wsią służebną w dobrach biskupstwa płockiego[10]. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1203 z dokumentu Konrada Mazowieckiego dla biskupstwa płockiego[11].
W drugiej połowie XVI wieku wieś leżała w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego[12].
W XIX wieku wieś leżała województwie płockim i powiecie pułtuskim, potem w guberni łomżyńskiej w powiecie pułtuskim Królestwa Polskiego. W 1827 w Bartodziejach istniało 12 domów, w których mieszkało 79 osób. Wieś należała do parafii Pniewo[13]. W 1861 na gruntach wsi Bartodzieje odkryto zdrój wody żelazistej, która wcześniej nie była użytkowana w celach leczniczych[14]. Nie udało się zorganizować uzdrowiska[10].
W okresie międzywojennym wieś leżała w województwie warszawskim, w powiecie pułtuskim, w gminie Obryte. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 142 osoby wyznania rzymskokatolickiego i polskiej narodowości. Było tu 6 budynków mieszkalnych i 11 z innym przeznaczeniem[15]. Miejscowość podlegała pod sąd grodzki w Pułtusku i okręgowy w Mławie, najbliższy urząd pocztowy mieścił się w Obrytem. Wieś należała do parafii Obryte[16].
Po II wojnie światowej bojówka komunistyczna dokonała w Bartodziejach mordu na rodzinie Wiśniewskich. Szczepan Wiśniewski, członek Armii Krajowej, wraz z żoną Janiną i córką Henryką Twarowską, w dniu 26 czerwca 1945 zostali zastrzeleni w miejscu swojego zamieszkania[17]. Ocalał jedynie Andrzej Twarowski, który był wówczas dzieckiem i z ukrycia obserwował zajście. Według części przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków zbrodni dokonali funkcjonariusze PUBP w Pułtusku, którzy samorzutnie utworzyli bojówkę[10].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.
Dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe
[edytuj | edytuj kod]Na niewielkim wzniesieniu w centrum wsi znajdują się pozostałości majątku. Zachował się dwór. Po 1945 mieściła się w nim szkoła podstawowa[10]. Po reformie szkolnictwa szkoła została zlikwidowana, a budynek zaczął niszczeć. W 2008 władze gminy sprzedały budynek wraz z przylegającą do niego działką i drewniano-murowanym budynkiem gospodarczym[18].
Wieś występuje w dwóch kurpiowskich przysłowiach ludowych:
W najbliższym sąsiedztwie wsi znajduje się Rezerwat przyrody Wielgolas – jeden z najstarszych fragmentów Puszczy Białej[10]. W lesie otaczającym Bartodzieje znajduje się kilka pomników przyrody. Do najbardziej okazałych należał dąb zwany Krzywielcem lub Krzywulcem, który pod koniec grudnia 2016 przewrócił się wyniku wichury[20].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 3015
- ↑ Wieś Bartodzieje w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2025-01-30], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2025-01-30].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 14 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ BIP gminy, sołectwa
- ↑ Rymut 1996 ↓, s. 91.
- ↑ Modzelewski 1981 ↓.
- ↑ a b c d e f Adam Dylewski, Powiat pułtuski: przewodnik subiektywny, Tradycja Mazowsza, Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki : Agencja Wydawnicza "Egros", 2012, s. 54–55, ISBN 978-83-60623-99-2 [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Wincenty Szydlik, Jerzy Puścian, Puszcza Biała. Strony rodzinne, Wyszków 2002, s. 104–105.
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policy, t. 1: A–L, Warszawa 1827, s. 12 [dostęp 2022-07-27].
- ↑ [W powiecie Pułtuskim], „Gazeta Polska” (153), 1861, s. 1.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 137 [dostęp 2024-08-16].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 69.
- ↑ Janusz Szczepański, Społeczeństwo powiatu pułtuskiego w raportach władz partyjnych i administracyjnych z lat 1945–1950, [w:] Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski (red.), Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944–1956, t. 2: Powiat Pułtusk w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych. Materiały z sesji naukowej „Represje i opór przeciw rządom komunistycznym w powiecie Pułtusk po 1944 r.”, Warszawa 2008, ISBN 978-83-60464-98-4.
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Obryte. Gmina Obryte. [dostęp 2011-09-23]. (pol.).
- ↑ Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Obryte Obritensis. [dostęp 2011-10-18]. (pol.).
- ↑ Portal pultusk24.pl: Drzewa umierają stojąc... czasami krzywo. [dostęp 2017-11-02].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. I A-B, hasło "Bartodzieje (2)". Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Języka polskiego, 1996, s. 91. ISBN 83-85579-34-6.
- Saturnin Sikorski: Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana, t. VII, hasło "Bartodzieje". Warszawa: Nakład i druk Saturnina Sikorskiego, 1892, s. 18.
- Karol Modzelewski: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, hasło "Bartodzieje". Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981. ISBN 83-214-0185-6.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Bartodzieje, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 111.
