Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu
| Kościół tytularny | |||||||||||
 Fasada bazyliki | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Rzym | ||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia |
św. Chryzogona na Zatybrzu | ||||||||||
| Bazylika mniejsza |
od niepamiętnych czasów | ||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
22 listopada | ||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Rzymu  | |||||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||||
Położenie na mapie Lacjum  | |||||||||||
 41°53′15,20″N 12°28′33,21″E/41,887556 12,475892
| |||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||
Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu w Rzymie (wł. Santa Cecilia in Trastevere) – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie.
Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii św. Chryzogona na Zatybrzu oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej[1].
Lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]Kościół znajduje się w XIII Rione Rzymu – Zatybrze (Trastevere) przy Piazza di Santa Cecilia.
Patronka
[edytuj | edytuj kod]Patronką świątyni jest św. Cecylia – dziewica, która poniosła śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w III wieku. Św. Cecylia jest wymieniana w pierwszej modlitwie eucharystycznej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy kościół w tym miejscu powstał prawdopodobnie już w III w. Według tradycji został zbudowany nad domem św. Cecylii, który ta przed swą śmiercią przekazała papieżowi Urbanowi I na miejsce spotkań dla chrześcijan (Titulus Caeciliae)[2]. Jednak w trakcie wykopalisk w ruinach tego domu, nie odkryto żadnych materialnych śladów po chrześcijanach[3]. Najstarsze rzymskie kościoły miejskie, poświadczone materialnie, pochodzą z końca IV wieku[3].
W 499 r. kościół został wymieniony jako noszący wezwanie św. Cecylii. Według Liber pontificalis 22 listopada 545 r. podczas obchodów ku czci św. Cecylii w tym kościele papież Wigiliusz otrzymał cesarski rozkaz udania się do Konstantynopola[2].
Kościół został rozbudowany w 822 r. na polecenie papieża Paschalisa I, wtedy też przeniesiono do niego relikwie św. Cecylii z katakumb św. Kaliksta[2].
Około 1125 roku wybudowano kampanilę.
Od 1527 r. obok bazyliki mieszka wspólnota benedyktynek, które opiekują się kościołem.
Kościół przechodził renowacje w 1724 roku, w latach 1741–1742 oraz pod koniec XIX wieku.
Architektura i sztuka
[edytuj | edytuj kod]Brama prowadząca na teren bazyliki (tzw. monumentalny portal) została wykonana w latach 1741–1742 według projektu Ferdinando Fuga. W portyk wmurowano kamień z inskrypcją z 75 r. wyznaczający granicę Rzymu (pomerium) znaleziony w 1900 roku w okolicy bazyliki[4].
W atrium przed bazyliką znajduje się fontanna przebudowana w 1929 roku[4].
Obecna fasada kościoła została przebudowana w 1725 r. przez Ferdinano Fugę. W jej skład wchodzą antyczne kolumny oraz architraw z fryzem i mozaiką z XII wieku[4].
.jpg)
Wnętrze kościoła posiada westybul, zasadnicza część jest 3-nawowa. Nawę główną pokrytą sklepieniem kolebkowym zamyka apsyda. Pomiędzy nawą główną a nawami bocznymi znajdują się antyczne kolumny[4]. Na sklepieniu nawy głównej znajduje się fresk Apoteoza św. Cecylii autorstwa Sebastiano Conca (1727).
.jpg)
W centralnej części nawy głównej znajduje się gotyckie cyborium z 1293 r. autorstwa Arnolfo di Cambio złożone z czterech kolumn z czarno-białego marmuru, na których opiera się baldachim zdobiony łukami w kształcie liści koniczyny nakrytych tympanonami, udekorowany przedstawieniami świętych Cecylii, Waleriana, Tyburcjusza, Urbana I, dwóch proroków, czterech Ewangelistów i dwóch ewangelicznych Panien Mądrych[4].
Pod ołtarzem znajduje się marmurowa figura z 1600 r. dłuta Stefano Maderno przedstawiająca św. Cecylię w pozycji w jakiej miano odnaleźć jej relikwie w 1599 r.[2].
W apsydzie znajduje się mozaika z 820 r. przedstawiająca Chrystusa w otoczeniu po lewej świętych Pawła i Cecylii oraz papieża Paschalisa I (ofiarującego Chrystusowi model bazyliki), po prawej świętych Piotra, Waleriana i prawdopodobnie Agaty. Papież Paschalis, jako osoba żyjąca w chwili powstawania mozaiki, ma nad głową kwadratowy nimb. W dolnym pasie mozaiki jest Baranek Paschalny, którego z prawej i lewej otacza po 6 owiec symbolizujących apostołów, z boków przedstawiono Jerozolimę (po lewej) i Betlejem (po prawej).
Od prawej nawy bocznej odchodzi korytarz udekorowany freskami Paula Brila przedstawiającymi świętych oraz pejzaże, w głębi znajduje się posąg świętego Sebastiana z I połowy XVI wieku, autorstwo którego przypisywane jest Lorenzetto[4]. Po lewej stronie znajduje się ołtarz z obrazem Św. Walerian i św. Cecylia autorstwa Guido Reni.
W prawej nawie znajduje się również wejście do Kaplicy Łaziennej (caldarium), w której według legendy próbowano uśmiercić św. Cecylię[4]. Kaplica ta udekorowana jest freskami, których autorstwo przypisuje się Andrei Lilli. W ołtarzu znajduje się obraz Guido Reni Ścięcie św. Cecylii (1603)[4].
Ze środkowej części prawej nawy można dostać się do XV-wiecznej Kaplicy Ponzani ze sklepieniem krzyżowym ozdobionym freskiem Bóg Ojciec pomiędzy Ewangelistami autorstwa Antonio del Massaro, który również ok. 1470 roku wykonał freski pokrywające ściany tej kaplicy[4].
,_san_sebastiano.jpg)
Przednia część prawej nawy łączy się z kaplicą relikwii udekorowaną przez Luigi Vanvitelli, w której przechowywano relikwie św. Cecylii.
W lewej nawie znajduje się przejście do XII-wiecznego krużganka zakonnego[4].
Podczas prac w 1899 roku pod bazyliką odkryto ruiny konstrukcji mieszkalnych z II w. p.n.e. oraz II-IV w n.e., które mogą stanowić pozostałości domu św. Cecylii. W miejscu tym stworzono kryptę, w której umieszczono relikwie św. Cecylii, Waleriana, Tyburcjusza i Maximusa. Prace wykopaliskowe w 1988 roku ujawniły obecność kolejnych obiektów, m.in. baptysterium z V wieku[4].
Kardynałowie prezbiterzy
[edytuj | edytuj kod]Kościół Santa Cecilia in Trastevere jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus S. Ceciliae trans Tiberim).
- Marcjan (w 499)
- Wiktor (w 595)
- Syzyniusz (w 721)
- Stefan (758–767)
- Leon (w 853)
- Jan (w 879)
- Jan (w 963–964)
- Stefan (w 1015–1026)
- Jan (w 1044)
- Dezyderiusz (1059–1087)[5]
- ?Oderisio de Marsi (1088–1105)[6]
- Jan (1106-1128)[5]
- Goselinus (1129–1132)[5][7]
- Goizo Malastriva (1140–1144)[7]
- Ottaviano di Monticelli (1151–1159)[7]
- Manfredo de Lavagna (1173–1176)[7]
- ?Piotr (1178)[7][8].
- Cinzio Capello (1178–1182)[7]
- Pietro Diana (1188–1207)
- Pelagio Galvani (1211–1213)
- Simon de Brion (1262–1281)
- Jean Cholet (1281–1292)
- Tommaso d’Ocra (1294–1300)
- Guillaume Godin (1312–1317), (in commendam 1317–1336)
- Guy de Boulogne (1342–1350), (in commendam 1350–1373)
- Bertrand Lagier (ok. 1375–1378), (in commendam 1378–1392), od 1378 w obediencji awiniońskiej
- Bonaventura Badoer (1378–1381)
- Adam Easton (1381–1385 i ponownie 1389–1397)
- Antonio Caetani (1402–1405), (in commendam 1405–1412)
- Antonio de Challant (1412–1418)
- Pedro Fernández de Frías (in commendam 1419–1420)
- Ludwik Aleman (1426–1440, 1440–1449 w obediencji bazylejskiej, ponownie 1449–1450)
- Pietro Barbo (in commendam 1440–1449)
- Rinaldo Piscicello (1457)
- Niccolò Forteguerra (1460–1473)
- Giovanni Battista Cibo (ok. 1474–1484)
- Lorenzo Cibo de Mari (1490–1500)
- Francisco de Borja (1500–1506)
- Francesco Alidosi (1506–1511)
- Carlo Domenico del Carretto (1513–1514)
- Thomas Wolsey (1515–1530)
- Gabriel de Gramont (1531–1534)
- Francesco Cornaro (1534)
- Jean du Bellay (1535–1547)
- Charles de Guise (1547–1555)
- Robert de Lénoncourt (1555–1560)
- Alfonso Gesualdo (jako kardynał diakon pro hac vice 1561–1563, jako kardynał prezbiter 1563-1572)
- Niccolò Sfondrati (1585–1590)
- Paolo Emilio Sfondrati (1591–1618)
- Giambattista Leni (1618–1627)
- Federico Cornaro (1627–1629)
- Giandomenico Spinola (1629–1646)
- Michel Mazzarini (1647–1648)
- Gaspare Mattei (1648–1650)
- Francesco Angelo Rapaccioli (1650–1657)
- Ottavio Acquaviva d’Aragona (1658–1674)
- Philip Thomas Howard (1676–1679)
- Giambattista Spinola (1681–1696)
- Celestino Sfondrati (1696)
- Giacomo Antonio Morigia (1699–1708)
- Francesco Acquaviva d’Aragona (1709–1724), (in commendam 1724–1725)
- Filippo Antonio Gualterio (1725–1726)
- Cornelio Bentivoglio (1727–1732)
- Troiano Acquaviva d’Aragona (1733–1747)
- Joaquín Fernández de Portocarrero (1747–1753)
- Giorgio Doria (1757–1759)
- Cosimo Imperiali (1759–1764)
- Giuseppe Maria Feroni (1764–1767)
- Ferdinando Maria de Rossi (1767–1775)
- Girolamo Spinola (1775) (in commendam 1775–1784)
- Hyacinthe Sigismond Gerdil (1784–1802)
- Giuseppe Maria Doria Pamphili (1802–1803), (in commendam 1803–1816)
- Giorgio Doria Pamphili (1818–1837)
- Giacomo Luigi Brignole (1838–1847), (in commendam 1847–1853)
- Giovanni Brunelli (1853–1861)
- Karl-August von Reisach (1861–1868)
- Innocenzo Ferrieri (1868–1887)
- Mariano Rampolla del Tindaro (1887–1913)
- Domenico Serafini (1914–1918)
- Augusto Silj (1919–1926)
- Bonaventura Cerretti (1926–1933)
- Francesco Marmaggi (1936–1949)
- Gaetano Cicognani (1953-1959)
- Albert Meyer (1959–1965)
- John Cody (1967–1982)
- Carlo Maria Martini (1983–2012)
- Gualtiero Bassetti (2014–nadal)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Chiesa rettoria santa Cecilia in Trastevere w serwisie Diocesi di Roma. [dostęp 2018-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-23)]. (wł.).
- ↑ a b c d Angelo Montonati: Święta Cecylia. W: Święci na każdy dzień. T. IX: Listopad. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2009, s. 96-99. ISBN 978-83-7558-301-4.
- ↑ a b Jastrzębowska 2008 ↓, s. 106.
- ↑ a b c d e f g h i j k Stare Trastevere na Zagubieni w Rzymie. [dostęp 2018-10-21].
- ↑ a b c Rudolf Hüls: Kardinäle, Klerus und Kirchen Roms: 1049–1130. Tybinga: Bibliothek des Deutschen Historischen Instituts in Rom, Max Niemeyer Verlag, 1977, s. 154-157. ISBN 978-3-484-80071-7. (niem.).
- ↑ Zob. Hans-Walter Klewitz: Reformpapsttum und Kardinalkolleg. Darmstadt: Hermann Gentner Verlag, 1957, s. 76, 88, 123. (niem.).. Nie ma pewności, czy faktycznie był przypisany do kościoła S. Cecilia.
- ↑ a b c d e f Johannes M. Brixius: Die Mitglieder des Kardinalkollegiums von 1130-1181. Berlin: Verlag Trenkel, 1912, s. 136. (niem.).
- ↑ Istnienie tego kardynała poświadczone jest tylko w pojedynczym dokumencie zachowanym w późniejszej kopii; nie ma pewności co do poprawnego odczytania nazwy jego kościoła tytularnego
Bibliografia
- Elżbieta Jastrzębowska: Sztuka wczesnochrześcijańska. 2008.
