Demokratyczna Armia Krajowa

Demokratyczna Armia Krajowa (w skrócie DAK) – konspiracyjna antykomunistyczna organizacja młodzieżowa, działająca w latach 1949–1950 w Strzyżowie nad Wisłokiem i Rudzie Śląskiej. Celem organizacji była walka z narzuconym siłą ustrojem. Demokratyczna Armia Krajowa została założona 1 września 1949 roku w Gbiskach k. Strzyżowa przez Eugeniusza Szczepankiewicza, Tadeusza Nowaka, Kazimierza Łyszczarza, Jerzego Żeglina i Jana Prokopowicza.

Rozbita w 1950 r. przez Urząd Bezpieczeństwa, po dekonspiracji spowodowanej zdradą jednego z członków. 33 spośród 40 aktywnych członków organizacji zostało aresztowanych i skazanych na kary od 1 do 10 lat więzienia oraz przepadek mienia. Represjonowane były również rodziny członków, szczególnie tych, którzy uniknęli aresztowania i pozostali w ukryciu do roku 1955.

Losy organizacji zostały opisane w wydanej w 1999 r. w Rzeszowie książce pt. Młodość zdeptana lecz nieujarzmiona Jana Prokopowicza.

Demokratyczna Armia Krajowa została założona 1 września 1949 r. na granicy wsi Godowa i Brzeżanka w powiecie strzyżowskim. W szerszym kontekście powołanie organizacji stanowiło odpowiedź lokalnej grupy młodzieży na ustanowioną w wyniku konferencji w Jałcie i Poczdamie sowiecką dominację w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, zaś bezpośrednimi przyczynami jej powstania były: 1) nasilające się wraz z początkiem 1947 r. w kontrolowanej przez komunistów prasie ataki na Związek Harcerstwa Polskiego; 2) polityka władz komunistycznych prowadzona w stosunku do polskiej wsi. W spotkaniu założycielskim, będącym zarazem pierwszym protokołowanym spotkaniem organizacji, udział wzięło pięciu członków sformowanego w późniejszym okresie zarządu organizacji, tj.: 1) Eugeniusz Szczepankiewicz; 2) Tadeusz Nowak; 3) Jan Prokopowicz; 4) Jerzy Żeglin; 5) Kazimierz Łyszczarz. Inauguracji działalności DAKu towarzyszyło przyjęcie opracowanego przez Eugeniusza Szczepankiewicza wstępnego programu, określającego założenia oraz ramy działalności organizacji, a także obranie przez członków organizacji pseudonimów.

• Powiększenie szeregów organizacji oparte na werbunku młodzieży szkół średnich i wyższych oraz oficerów wojskowych powracających do kraju z zachodu.
• Walka z siłowym organizowaniem rolniczych spółdzielni produkcyjnych na wsi.
• Opanowanie przez członków DAK legalnych organizacji młodzieżowych takich jak ZHP, ZMP, ZMW i rozbijanie ich działalności od wewnątrz.
• Szkolenie ideologiczne, wojskowe, dywersyjne i sanitarne.
• Opracowanie planów wsi i miast województwa rzeszowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem rozlokowania jednostek wojska, KBW, UB, MO i komitetów Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
• Nawiązanie kontaktów z organizacjami państw zachodnich, w tym ze skautingiem w Londynie, celem pozyskania materiałów informacyjnych z zakresu aktualnej sytuacji politycznej oraz zdobycia środków finansowych, niezbędnych do rozwijania działalności konspiracyjnej.
• Udział w powszechnym powstaniu, po ewentualnym wybuchu III wojny światowej
• Udział w budowie demokratycznej Polski, tolerancyjnej wobec mniejszości narodowych, sfederowanej z państwami środkowej Europy, zdolnej się oprzeć ekspansji zarówno ze strony państw Wschodu jak i Zachodu.
• Wyszukiwanie i zdobywanie broni.
• Dywersja akcji propagandowej – zrywanie transparentów, zamalowywanie haseł, przygotowanie i kolportaż ulotek do mieszkańców itp.
• Gromadzenie materiałów i szkiców sytuacyjnych o jednostkach wojskowych KBW, UB, MO i komitetów partyjnych z uwzględnieniem stanu liczebnego, uzbrojenia i wyposażenia technicznego.
• Opracowywanie i kolportaż materiałów propagandowych.

• Organizacja jest upamiętniona nazwą ulicy w Strzyżowie^[1]

• Młodość zdeptana lecz nieujarzmiona, JanJ. Prokopowicz, Rzeszów: [Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego], 1999, ISBN 83-86985-86-0, OCLC 830221066 . Brak numerów stron w książce