Zobacz też: inne znaczenia nazwy Dolina.

Dolina

Osiedle, część miasta Zagórza
Ulica Władysława Orkana – główna arteria w Dolinie
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Zagórz
Miasto	Zagórz
W granicach Zagórza	1959–1972 i od 1977
SIMC	0953898
Populacja (2020) • liczba ludności	484[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-540[2]
Tablice rejestracyjne	RSA
Położenie na mapie Zagórza Wieś Dolina nad Sanem, trzecie wojskowe topograficzne zdjęcie Galicji 1869-1887
Multimedia w Wikimedia Commons

Dolina (dawniej Dolina nad Sanem) – część miasta Zagórza oraz osiedle (jednostka pomocnicza gminy), w woj. podkarpackim, położone w jego północno-zachodniej części w rejonie ujścia rzeki Osława do Sanu; w przeszłości wieś^[3][4].

Jesienią 1954 Dolina weszła w skład gromady Zagórz^[5], której 31 grudnia 1959 nadano status osiedla, przez co Dolina stała się integralną częścią Zagórza. 1 listopada 1972 osiedle Zagórz włączono do Sanoka, przez co Dolina stała się integralną częścią Sanoka^[6]. 1 lutego 1977 Dolinę wyłączono z Sanoka jako składową nowo utworzonego miasta Zagórz^[7].

Wieś była lokowana na prawie niemieckim^[8]. Wzmianka o niej pojawiła się w 1418 (dokument starosty sanockiego) i w tym czasie jej właścicielem był Alberto de Dolina^[4]. W 1441 Jan Doliński (herbu Sas^[9]) zbył wieś na rzecz Piotra Czeszyka^[4][8]. W XVII wieku Dolina należała do rodziny Chyleńskich, w XIX wieku do rodziny Wenzlar, Tarnawieckich i Małachowskich^[4][8]. W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Dolinie nad Sanem był Marceli Tarnawiecki i Gabriela baronowa Wetzlar^[10] (posiadająca także Bykowce)^[11]). Około 1868 jako właściciele Doliny figurowali Marceli i Aleksander Tarnawieccy^[12], a potem, w latach 70. i 80. sam Marceli Tarnawiecki^[13][14]. Po śmierci Marcelego Tarnawieckiego (1886) własność Doliny objęli jego spadkobiercy^[15]. Około 1890 właścicielem był Aleksander Tarnawiecki^[16]. W 1891 majątek Dolina przeszedł w drodze kupna na własność małżeństwa Godzimira Małachowskiego i jego żony Marceli, córki Marcelego Tarnawieckiego^{[17][18][19][20]}. Posiadali oni Dolinę w kolejnych latach^[21][22][23]. Jako właściciele posiadłości tabularnej w Dolinie oboje byli uprawnieni do wyboru posła na Sejm Krajowy w kurii wielkich posiadłości okręgu wyborczego sanockiego^[24]. Po śmierci męża Marcela Małachowska (1908) odziedziczyła majątek w Dolinie i na początku XX wieku posiadała w Dolinie obszar 133 ha^[25]. Zmarła w 1911 w wieku 52 lat^[26]. W 1911 Małachowscy jako właściciele tabularni posiadali w Dolinie obszar 134 ha^[27]. W drugiej dekadzie XX wieku jako właściciele Doliny figurowali spadkobiercy Godzimira Małachowskiego^[28][29][30]. Dziećmi Godzimira i Marceli byli: Godzimira (dziedziczka dóbr w Dolinie, która w 1917 została żoną Henryka Tchorznickiego, syna Aleksandra^[31]), Roman (1887-1944, oficer kawalerii c. i k. armii i Wojska Polskiego)^[32][33]. Po matce majątek przeszedł na syna Romana Małachowskiego^[34]. Na początku XIX Roman Małachowski wybudował dwór w Dolinie^[8].

Dolina jest oddalona od Sanoka o 6 km, leży przy drodze z tego miasta do Leska^[14]. Około 1,5 km od Doliny leży stacja kolejowa Nowy Zagórz^[35].

W drugiej połowie XIX wieku mieszkańcy wsi przynależeli do parafii rzymskokatolickiej i greckokatolickiej w Zagórzu^[14]. Według stanu z 1881 we wsi było 34 domy i 233 mieszkańców^[14]. Według stanu z 1936 w Dolinie mieszkało 371 osób (312 wyznania greckokatolickiego, 49 rzymskokatolickiego, 10 Żydów)^[4].

We wsi znajduje się rzymskokatolicki kościół filialny (ufundowany przez Gabrielę Wetzlar w 1836^[8]) należący do parafii Matki Bożej Królowej Polski w Zahutyniu. Przy głównej arterii wsi (obecnie ulica Władysława Orkana) została wzniesiona kapliczka murowana, z drugiej połowy XIX wieku^[8].

Według stanu z końca 1938 w Dolinie funkcjonowały: bractwo cerkiewne ukraińskie (29 członków), czytelnia Kaczkowskiego (14 członków), straż pożarna (16 członków)^[35].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.