Dolmel

Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Siedziba	Wrocław
Adres	ul. Fabryczna 10, Wrocław
Data założenia	1947
Położenie na mapie Wrocławia Dolmel
Położenie na mapie Polski Dolmel
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Dolmel
51°06′34″N 16°59′34″E/51,109444 16,992778
Multimedia w Wikimedia Commons

Dolmel – zakład przemysłowy działający we Wrocławiu od 1947 roku. Przedsiębiorstwo zostało zbudowane na bazie istniejących wcześniej zakładów Linke-Hoffmann oraz „Famo”. W swojej historii zakład działał w branży elektromechanicznej. Prowadzono tu produkcję z zakresu maszyn elektrycznych i elektroenergetycznych. Przedsiębiorstwo położone jest przy ulicy Fabrycznej 10^[1], w dawnej dzielnicy Fabryczna^[2]. Po przemianach ustrojowych w Polsce w latach 90. XX wieku w miejsce fabryki powstały nowe podmioty gospodarcze^[1][3][4].

Zakłady Dolmel zbudowane zostały w oparciu o działające wcześniej w mieście Zakłady Linke-Hoffmann – Wydział Turbin, oraz Zakłady „Famo”. Famo w czasie II wojny światowej prowadziły produkcję na potrzeby przemysłu zbrojeniowego w III Rzeszy. Zatrudniano w nich około 4000 pracowników. W tej liczbie mieszczą się także pracujący na rzecz zakładów więźniowie hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Podczas działań wojennych, w tym oblężenia Wrocławia w 1945 r. zakłady zostały zniszczone w 80%^[1].

Do odgruzowywania zniszczonej zabudowy zakładów przystąpiono w czerwcu 1947 r. Ten właśnie rok przyjmuje się za początek historii zakładów Dolmel, które początkowo nosiły nazwę Fabryka Wielkich Maszyn Elektrycznych, a później zostały przemianowane na Dolnośląskie Zakłady Wytwórcze Maszyn Elektrycznych imienia Feliksa Dzierżyńskiego. Natomiast powszechnie stosowano na zakłady określenie Dolmel. Proces odbudowy przynosił w kolejnych latach oddawanie do użytku kolejnych budynków: 1948 r. – pierwsza oddana do użytku hala, 1949 r. – hala do produkcji dużych maszyn elektrycznych, 1951 r. – spawalnia i kuźnia, 1954 r. – cewkarnia^[1].

Fabryka stała się znaczącym producentem urządzeń elektroenergetycznych. W Polsce Dolmel dostarczał maszyny i urządzenia między innymi dla Huty Katowice, KGHM Lubin-Polkowice, elektrowni Górna Odra, kopalni Piast, kopalni odkrywkowej Bełchatów, cementowni Górażdże i wielu innych. Natomiast eksport swoich produktów zakłady prowadziły do krajów położonych w Europie, Azji, Afryce oraz Ameryce Południowej^[1].

Po przemianach ustrojowych w Polsce po 1989 r., już w 1990 r. zakład stał się własnością szwajcarsko-szwedzkiego koncernu Asea Brown Boveri (ABB). Przedsiębiorstwo zostało podzielone na trzy podmioty^[1][3][4]:

• ABB Dolmel Ltd
• ABB Dolmel-Drives Ltd
• Dozamel Sp. z o.o.

Kolejne zmiany przyniosła przeprowadzona w 1999 r. fuzja ABB Dolmel Ltd z francuskim koncernem Alstom, w wyniku której powstało ABB Dolmel Ltd – Alstom. Podmiot stał się producentem generatorów, turbin energetycznych i przemysłowych, a odbiorcami wyrobów fabryki w 60% stali się odbiorcy zagraniczni, głównie z takich krajów jak Wielka Brytania, Argentyna, Indonezja, Indie, Chiny, Malezja, Maroko, Arabia Saudyjska^[1].

Oprócz wymienionych przedsiębiorstw, na bazie dawnych zakładów państwowych Dolmel powstały także inne podmioty kontynuujące działalność w tej branży, jak np. DFME Sp. z o.o. (Dolnośląska Fabryka Maszyn Elektrycznych Sp. z o.o.)^[5] .

W zakresie działalności zakładu znalazły się usługi oraz przede wszystkim produkcja w zakresie maszyn i urządzeń elektroenergetycznych. Początkowo były to naprawy silników i transformatorów. W tym czasie budowano także prototypowe silniki asynchroniczne. W latach 1948–1949 wykonywano w zakładach wózki akumulatorowe z przyczepami, a także silniki tramwajowe LT-31. W 1953 r. wdrożono do produkcji pierwszy silnik Gba-514d o mocy 500 kW. Kolejnym zakresem działalności stał się montaż pieców przemysłowych, który prowadzony był przez Dolmel do 1955 r. Także w tym okresie, bo w latach 1954–1955 produkowano spawarki wirujące, w 1956 r. wytworzono pierwszy turbogenerator o mocy 25 MW, od 1956 r. produkowano zestawy maszyn trakcyjnych prądu stałego do lokomotyw elektrycznych 3E, od 1959 r. silniki Lta-220 do tramwaju szybkościowego, a następnie maszyny do trakcji spalinowo-elektrycznej. Równocześnie stopniowo wprowadzano do produkcji: maszyny prądu stałego, silniki asynchroniczne dużej mocy, chwytniki, separatory elektromagnetyczne. W 1955 r. wyprodukowano pierwszy generator o mocy 25 MW^[1].

Lata 70. XX wieku dla zakładów to wytwarzanie około 200 typów maszyn elektrycznych, takich między innymi jak produkowane od 1972 r. prądnice główne do lokomotyw spalinowo-elektrycznych (mocy 1800 i 2250 KM). W zakładach produkowano także maszyny synchroniczne, w tym 4 wersje prądnic morskich, turbogeneratory oraz hydrogeneratory, a także silniki asynchroniczne dużej mocy, maszyny prądu stałego, w tym maszyny prądu stałego dla wyciągów kopalnianych, oraz prądnice^[1].

Po utworzeniu ABB Dolmel Ltd – Alstom zakłady stały się producentem generatorów, turbin energetycznych dla elektrowni zawodowych i przemysłowych wszystkich typów o mocach znamionowych od 40 MW do 900 MW^[1].

W zakładach Dolmel został utworzony i istniał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. W latach 1980–1981 stanowił on jeden z najsilniejszych we Wrocławiu centrów Solidarności. W marcu 1981 r. tu oraz w sąsiednim Pafawagu mieściła się siedziba wrocławskiego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego^[1].

W latach 1949–1993 działał przy zakładzie klub sportowy Dolmel. W swojej historii nosił między innymi nazwę Robotniczy Klub Sportowy „Dolmel”. Jego działalność obejmowała następujące dyscypliny sportowe: kolarstwo, podnoszenie ciężarów, wioślarstwo, brydż sportowy, kajakarstwo, hokej na lodzie, boks, siatkówka żeńska, piłka nożna^[6].

 Osobny artykuł: Dolmel Wrocław (hokej na lodzie).

 Osobny artykuł: Dolmel Wrocław (kolarstwo).

• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• DFME Sp. z o.o., Wrocław [b.r.]  (pol.).

• Wrocławski Park Przemysłowy – obszar DOLMEL, [w:] Polska / woj. dolnośląskie / Wrocław / / Szczepin / ul. Fabryczna 10 [online], fotopolska.eu [dostęp 2017-06-14]  (pol.).
• Wrocławski Park Przemysłowy – obszar DOLMEL, [w:] Dolny Śląsk / Wrocław / Szczepin / ul. Fabryczna 10 [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2017-06-14]  (pol.).
• DOZAMEL, wikimapia.org [dostęp 2017-06-14]  (pol.).