Don Murray

Don Murray
	; Don Murray (2017)
Imię i nazwisko	Donald Patrick Murray
Data i miejsce urodzenia	31 lipca 1929 ; Los Angeles
Data i miejsce śmierci	2 lutego 2024 ; Goleta (Kalifornia)
Zawód	aktor, reżyser, producent, scenarzysta
Współmałżonek	Hope Lange; (1956–1961; rozwód); Bettie Johnson; (1962–2024; jego śmierć)
Lata aktywności	1950–2001; 2017–2021
	Multimedia w Wikimedia Commons

Don Murray, właśc. Donald Patrick Murray (ur. 31 lipca 1929 w Los Angeles, zm. 2 lutego 2024 w Golecie) – amerykański aktor, reżyser, producent i scenarzysta, nominowany do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego w filmie Przystanek autobusowy (1956)^[1].

8 lutego 1960 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6385 Hollywood Boulevard^[2]^[3].

Życiorys

Urodził się w Los Angeles jako drugie z trójki dzieci Ethel Murray (z domu Cook), byłej performerki Ziegfeld Follies, i Dennisa Aloisiusa Murraya, reżysera tańca i kierownika sceny na Broadwayu^[4]. Jego rodzina była pochodzenia irlandzkiego^[5]. Uczęszczał do East Rockaway High School (klasa 1947) w East Rockaway w stanie Nowy Jork, gdzie grał w piłkę nożną i był w drużynie lekkoatletycznej. Był członkiem samorządu studenckiego, chóru i dołączył do oddziału Alpha Phi bractwa Omega Gamma Delta. Po ukończeniu szkoły średniej studiował w American Academy of Dramatic Arts^[6].

Po raz pierwszy trafił na mały ekran w jednym z odcinków serialu CBS Studio One (1950) u boku Charltona Hestona. W 1951 zadebiutował na Broadwayu w roli Jacka Huntera w sztuce Tennessee Williamsa Tatuowana róża^[7] z Martinem Balsamem. Przełomem w karierze okazała się rola Beauregarda „Bo” Deckera w komediodramacie Joshuy Logana Przystanek autobusowy (1956) z Marilyn Monroe, za którą był nominowany do Oscara i nagrody BAFTA dla najbardziej obiecującego debiutanta^[1].

W dramacie Delberta Manna Wieczór kawalerski (The Bachelor Party, 1957) według scenariusza Paddy’ego Chayefsky’ego zagrał młodego męża, który dowiaduje się, że jego żona spodziewa się dziecka, po czym musi wyjść z grupą przyjaciół z biura na tytułową uroczystość^[8]. W dramacie Freda Zinnemanna Kapelusz pełen deszczu (1957) adaptacji sztuki Michaela V. Gazzo został obsadzony w roli uzależnionego od narkotyków weterana wojny koreańskiej, który desperacko próbuje ukryć swój sekret przed żoną i oddanym ojcem^[8]. Następnie zagrał w dwóch westernach nakręconych przez CinemaScope: Z piekła do Teksasu (From Hell to Texas, 1958) w reż. Henry’ego Hathawaya i Te tysiące wzgórz (These Thousand Hills, 1959) w reż. Richarda Fleischera.

Pojawił się także w dramacie politycznym Michaela Andersona Podając rękę diabłu (Shake Hands With the Devil, 1959) u boku Jamesa Cagneya opowiadającym o moralnych zawiłościach irlandzkiej rebelii. W melodramacie Irvina Kershnera The Hoodlum Priest (1961), którego był współautorem scenariusza, opartego na prawdziwej historii księdza, który służył gangom ulicznym, zagrał główną rolę księdza Charlesa Dismasa Clarka^[8]. W dreszczowcu politycznym Otto Premingera Burza nad Waszyngtonem (Advise & Consent, 1962) wystąpił w roli senatora Brighama „Briga” Andersona z Utah. Wśród wielu westernów, w których brał udział, był Nieustraszony Bill (The Plainsman, 1966), w którym zagrał Dzikiego Billa Hickoka, oraz jednosezonowy serial ABC The Outcast (1968–69) w roli Earla Coreya. Był producentem i scenarzystą dramatu Childish Things (1969) w reż. Johna Dereka i Davida Nelsona z Lindą Evans, gdzie zagrał główną rolę alkoholika, były żołnierza, zadaje się z gangsterami, po czym przeżywa duchowe przebudzenie^[9].

14 kwietnia 1956 zawarł związek małżeński z aktorką Hope Lange, z którą miał syna Christophera (ur. 19 marca 1957) i córkę Patricię (ur. 1 lutego 1958)^[10]. 7 lipca 1962 doszło do rozwodu. 6 sierpnia 1962 ożenił się z Elizabeth Johnson, z którą miał troje dzieci: córkę Colleen (ur. 1 grudnia 1963) oraz dwóch synów Seana (ur. 1965) i Micka (ur. 4 marca 1972)^[10].

Zmarł 2 lutego 2024 w wieku 94 lat^[11].

Wybrana filmografia

Filmy

1956: Przystanek autobusowy (Bus Stop) jako Beauregard „Bo” Decker
1957: Wieczór kawalerski (The Bachelor Party) jako Charlie Samson
1957: Kapelusz pełen deszczu (A Hatful of Rain) jako Johnny Pope
1972: Podbój Planety Małp (Conquest of the Planet of the Apes) jako gubernator Breck
1981: Niekończąca się miłość (Endless Love) jako Hugh Butterfield
1986: Peggy Sue wyszła za mąż (Peggy Sue Got Married) jako Jack Kelcher

Seriale TV

1979–1981: Knots Landing jako Sid Fairgate
1987: Matlock jako Albert Gordon
1993: Napisała: Morderstwo (Murder, She Wrote) jako Wally Hampton
1995: Skrzydła (Wings) jako tata
1996: Ostatni do wzięcia (The Single Guy) jako Chip Bremley
2017: Twin Peaks jako Bushnell Mullins

Przypisy

↑ ^a ^b Don Murray Awards. AllMovie. [dostęp 2024-02-03]. (ang.).
↑ Don Murray. Walk of Fame. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).
↑ Susan King: Hollywood Star Walk: Don Murray. „Los Angeles Times”, 2010-06-28. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).
↑ Robert D. McFadden: Don Murray, a Star in Films That Took on Social Issues, Dies at 94. „The New York Times”, 2024-02-02. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).
↑ Roots: The Murray Clan. Irish America, 20 września 2018. [dostęp 2021-05-28]. (ang.).
↑ Rovi: Don Murray Biography. AllMovie. [dostęp 2021-05-28]. (ang.).
↑ Don Murray. Internet Broadway Database. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Carmel Dagan: Don Murray, Oscar-Nommed for His ‘Bus Stop’ Role Opposite Marilyn Monroe, Dies at 94. „Variety”, 2024-02-02. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).
↑ Childish Things. „The New York Times”. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).
↑ ^a ^b Don Murray Biography (1929-). Film Reference. [dostęp 2021-05-28]. (ang.).
↑ Don Murray, versatile Hollywood leading man, dies at 94. „The Washington Post”. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Don Murray w bazie IMDb (ang.)
Don Murray w bazie Filmweb
Don Murray w bazie Notable Names Database (ang.)

[awards-1] Don Murray Awards. AllMovie. [dostęp 2024-02-03]. (ang.).

[2] Don Murray. Walk of Fame. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).

[3] Susan King: Hollywood Star Walk: Don Murray. „Los Angeles Times”, 2010-06-28. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).

[ny-4] Robert D. McFadden: Don Murray, a Star in Films That Took on Social Issues, Dies at 94. „The New York Times”, 2024-02-02. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).

[irishamerica-5] Roots: The Murray Clan. Irish America, 20 września 2018. [dostęp 2021-05-28]. (ang.).

[allmovie-6] Rovi: Don Murray Biography. AllMovie. [dostęp 2021-05-28]. (ang.).

[ibdb-7] Don Murray. Internet Broadway Database. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).

[variety-8] Carmel Dagan: Don Murray, Oscar-Nommed for His ‘Bus Stop’ Role Opposite Marilyn Monroe, Dies at 94. „Variety”, 2024-02-02. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).

[9] Childish Things. „The New York Times”. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).

[fr-10] Don Murray Biography (1929-). Film Reference. [dostęp 2021-05-28]. (ang.).

[11] Don Murray, versatile Hollywood leading man, dies at 94. „The Washington Post”. [dostęp 2024-02-02]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]