.jpg) Nieistniejący dwór Rodziewiczów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Inwestor |
Antoni Rodziewicz |
| Ukończenie budowy |
1825 |
| Pierwszy właściciel |
Antoni Rodziewicz |
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 52°14′27,7″N 24°43′52,0″E/52,241028 24,731111
| |
Dwór w Hruszowej – nieistniejący obecnie dwór rodziny Rodziewiczów wybudowany w miejscowości Hruszowa.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Antoni Rodziewicz wybudował tu obszerny dwór w 1825. Maria Rodziewiczówna po śmierci ojca w 1881 zaczęła stopniowo przejmować kontrolę nad majątkiem Hruszowa aż do 1887, gdy przejęła go formalnie wraz z obciążeniem w postaci długów ojca i stryja, a także koniecznością spłaty rodzeństwa. Po śmierci babki, matki i siostry w połowie lat 90. XIX w. pisarka przez jakiś czas mieszkała w Hruszowej sama. Partnerką życiową Rodziewiczówny[3] była Helena Weychert (ur. 1857), poznana w Stowarzyszeniu Ziemianek, która po ślubie brata Henryka Weycherta w 1895 wyjechała z Szystowic i zamieszkała w Hruszowie. Weychert wprowadziła zmiany w prowadzeniu gospodarstwa (takie jak płodozmian czy uruchomienie gorzelni), które poprawiły przychody. Po kilku latach Weychert przeprowadziła się do Warszawy, kupując razem z Rodziewiczówną mieszkanie na Brackiej i posiadłość koło Falenicy[3]. W Warszawie Weychert współtworzyła organizację feministyczną (1907)[4]. Dwór w Hruszowej promieniował jednak na okolicę ogólnym szerzeniem kultury, a okoliczni chłopi znajdowali tutaj pomoc medyczną.
W czasie II wojny światowej (lub wkrótce po) dwór został spalony, a resztki później rozebrane do fundamentów. Ogród został wycięty. Na jego terenie wybudowano bazę remontową, później szkołę i budynki mieszkalne[5]. Jedną z nielicznych pozostałości po majątku jest stojący do dziś dąb „Dewajtis”[6][7]. Tuż obok tego dębu w 1994 roku Towarzystwo Miłośników Wołynia i Polesia z Warszawy wmurowało tablicę pamiątkową poświęconą Marii Rodziewiczównie[8].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Dwór składał się on z trzech utrzymanych w tym samym stylu murowanych budynków, rozlokowanych wokół dziedzińca. Centralny, dziewięcioosiowy piętrowy dom miał portyk o czterech potężnych kolumnach w wielkim porządku dźwigających trójkątny fronton. Napis na frontonie głosił: „Boże, błogosław mieszkańcom. Dom ten zbudowany w jubileuszowym 1825 przez Antoniego i Eleonorę z Giełgudów Rodziewiczów”[9][5]. Po lewej stronie stał piętrowy lamus ozdobiony dziewięcioma kolumnami, po prawej stronie stał również piętrowy spichlerz. Od strony sadu do centralnego domu dobudowano drewnianą oranżerię. W skład zabudowań wchodziły też jednokondygnacyjny dom rządcy, oficyny, lodownia i owczarnia. Zabudowania gospodarcze utrzymane były w stylu harmonizującym z architekturą dworu[5].
Majątek w Hruszowej jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[9].
Park
[edytuj | edytuj kod]Park dworski miał oryginalne założenie: był to sad przeplatany grupami starych drzew: lip, dębów, klonów i jesionów, tworzących malownicze altany. W pobliżu naroża domu stał ogromny, 500-letni dąb, o wysokości 25 m i średnicy pnia 175 cm, nazwany „Dewajtis” na pamiątkę dębu z jednej z powieści Marii Rodziewiczówny. Między grupami drzew zaplanowano rozarium i inne ogrody kwiatowe. W parku znajdowała się sadzawka z małym ostrowem, na nim figura Piotra Apostoła. Na brzegu sadzawki roła olbrzymia, stara wierzba[5].
Na lokalnym cmentarzu znajduje się grób rodziców Marii Rodziewiczówny, Henryka i Amelii z domu Kurzenieckiej oraz jej siostry[5].
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gruszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 876.
- ↑ Hruszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 591.
- ↑ a b Tomasik, Krzysztof, 1978-, Homobiografie, wyd. drugie, poprawione i poszerzone, Warszawa, ISBN 978-83-64682-22-3, OCLC 915291354 [dostęp 2019-12-06].
- ↑ Jeśli zginąć, to w słońcu. Niezwykłe życie Marii Rodziewiczówny. [dostęp 2023-10-08]. (pol.).
- ↑ a b c d e Hruszowa na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-08-05].
- ↑ Грушава, Hruszowa, Грушево. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 191–193. ISBN 985-6302-37-4. (biał.).
- ↑ Грушево na stronie Atlas Białorusi. [dostęp 2015-08-05]. (ros.).
- ↑ Грушево, усадьба Родевичей. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Берестейщины. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004, s. 355–360. ISBN 985-11-0305-5. (ros.).
- ↑ a b Hruszowa, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 56–57, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Emilia Padoł, Rodziewicz-ówna. Gorąca dusza, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2022, ISBN 978-83-08-07809-9 (pol.).
