Zobacz też: Dzierżążno w innych znaczeniach tej nazwy.

Dzierżążno

wieś
Budynek stacji kolejowej w Dzierżążnie
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	kartuski
Gmina	Kartuzy
Liczba ludności (2021)	1627[potrzebny przypis]
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	83-332[2]
Tablice rejestracyjne	GKA
SIMC	0163104
Położenie na mapie gminy Kartuzy Dzierżążno
Położenie na mapie Polski Dzierżążno
Położenie na mapie województwa pomorskiego Dzierżążno
Położenie na mapie powiatu kartuskiego Dzierżążno
54°18′58″N 18°16′01″E/54,316111 18,266944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Dzierżążno, dodatkowa nazwa w języku kaszubskim Dzérzążno^[3], (niem. Seeresen) – wieś kaszubska w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, w gminie Kartuzy przy drodze wojewódzkiej nr 211. Zapis jako Derisno poświadcza jej istnienie w 1241 roku.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gdańskiego.

Miejscowość położona jest przy drodze i linii kolejowej łączącej Trójmiasto z Kartuzami.

W pobliżu wsi położone są jeziora Dzierżąskie i Mezowskie, z malowniczą wyspą pośrodku.

Zdaniem historyków i archeologów na wyspie tej w średniowieczu istniał gród obronny, zniszczony w okresie kształtowania się państwowości polskiej.

Najstarszy zapis pochodzi z czasów książąt pomorskich w r. 1215 i ma postać Siresna, identyczną z nazwą pobliskiego jeziora. Odczytać można to jako Dzierżężna z domyślnym woda^[6]. W 1241 r. pojawia się zapis Derisno^[7]. Nazwa wsi pochodzi od nazwy jeziora, co jest dość częstym przypadkiem w nazewnictwie geograficznym. W ciągu dziejów nastąpiła zmiana końcówki -na w -no^[6]. Sam zaś rdzeń jest nazwą rośliny wodnej dzierzęga lub też dzierżęga. Wyraz ten bywa odnoszony do rzęsy lub turzycy, ale na Kaszubach oznacza knieć błotną (kasz. dzerzãga). W różnych publikacjach i na mapach topograficznych jezioro to występuje pod nazwą Jezioro Dzierżąskie^[8].

Niemcy dla których nazwa Dzierżążno / Dzérzążno jest nie do wymówienia w ich systemie fonetycznym zrobili z tej nazwy wariant Seeresen, gdzie See oznacza jezioro, a człon -resen pozostaje niewiadomą.^[6] Bardzo możliwe, że jest to fonetyczne odniesienie do pierwszego zapisu z 1215 r. w formie Siresna.

Wieś pierwotnie należała do klasztoru cysterskiego w Oliwie. W roku 1316 stała się własnością norbertanek z Żukowa. Została spustoszona i następnie opuszczona podczas wojny trzynastoletniej Polski z zakonem Krzyżackim. Opuszczoną wieś dostał w dzierżawę radny gdański Konstanty Feber i ok 1600 r. zasiedlił ją na nowo. ^[9]

Rodzina Ferberów była luteranami, co ostatecznie doprowadziło do przejęcia wsi z powrotem przez żukowskie zakonnice. W roku 1754 zakonnice wystawiły przywilej na wolne sołectwo, a w roku 1779 oddały karczmę w wieczystą dzierżawę. Ogół włościan został uwłaszczony w 1823 r. Około 1880 r. we wsi oprócz sołtysa i karczmarza było 11 gburów i 4 chałupników a także szkoła katolicka.^[9]

Na koniec 1892 r. miejscowość miała 348 mieszkańców, w tym 330 Kaszubów katolików i 18 Niemców (5 katolików i 13 ewangelików).^[10]

W 1913 r. właścicielem karczmy był Wilma, kowalem Fritz Formella, rybakiem Swara (Zwara). Było też 2 szewców: Anton Kobiella i Anton Kuschowski; 2 stolarzy: M. Herbasch i A. Schimikowski i 3 sklepy kolonialno-spożywcze, które prowadzili: P. Okary (Okroy) i Adolf Wierczba (Wierzba) a trzeci był w karczmie.^[11]

Ta sekcja od 2010-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Walki w rejonie miejscowości toczone były w dniach 8-23 marca 1945 r. przez 65 armię wojsk radzieckich pod dowództwem P. Batowa.

8 marca 1945 w godzinach przedpołudniowych wojska radzieckie atakowały z Dzierżążna w kierunku Kartuz. Oddziałom niemieckim z pomocą przybyło 5 czołgów PzKpfw V „Panther" i jeden transporter. Natarcie zostało odrzucone. Dzierżążno ponownie zostało zajęte przez Niemców. Zniszczono dwa radzieckie działa samobieżne, a jedno typu SU-100 zdobyto. Po godz. 17 Niemcy uderzyli z Dzierżążna w kierunku Borkowa. Atak zakończony został niepowodzeniem. Nocą radzieckie czołgi wdarły się do Kobysewa. Armia Czerwona nacierała na linii Borkowo – Kobysewo w kierunku zachodnim. Niemcy wycofali się ze stacji kolejowej w Kiełpinie Kartuskim.

9 marca o 5 rano oddziały niemieckie uderzyły z Kartuz w kierunku Kobysewa i Przodkowa. Natarcie zatrzymało się 1,5 km od Przodkowa. Przy tym oddziały niemieckie zniszczyły 5 radzieckich czołgów. Jednocześnie zostało wyprowadzone natarcie z Żukowa w kierunku Borkowa. Jednak uległo ono załamaniu. Po południu Armia Czerwona dotarła do Kłosowa. Z uwagi na zagrożenie okrążenia "zgrupowania kartuskiego" oddziały niemieckie wycofały się z Dzierżążna. Nastąpił odwrót przez Kartuzy - Prokowo - Łebno - Szemud.

W Dzierżążnie znajduje się szpital rehabilitacyjny, będący jedynym tego typu ośrodkiem na obszarze północnej Polski. Wcześniej na jego miejscu znajdowało się sanatorium przeciwgruźlicze utworzone w 1953 r. Historia budynków szpitalnych sięga jeszcze czasów II wojny światowej.

W miejscowości znajduje się też Sala Królestwa zboru Świadków Jehowy^[12].

• Dzierżążno Małe, Dzierżążno Wielkie
• Radunia
• Rezerwat przyrody Jar Rzeki Raduni