Gimnazjum i Liceum
Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej

gimnazjum i liceum
Dawny budynek szkoły przy ul. Klonowej 16 (2021)
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Klonowa 16 00-591 Warszawa
Data założenia	1905
Data zamknięcia	1939
Położenie na mapie Warszawy Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej
Położenie na mapie Polski Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej
52°12′45″N 21°01′23″E/52,212500 21,023056

Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej – nieistniejące już gimnazjum i liceum ogólnokształcące męskie w Warszawie.

Męskie gimnazjum założone przez Towarzystwo Szkoły Mazowieckiej w 1905. Wśród członków założycieli byli Mieczysław Marszewski i późniejszy dyrektor szkoły do 1925, Kazimierz Kujawski^[1][2].

Pierwszą siedzibą był budynek przy ul. Hożej 27, następna siedziba to ulica Śniadeckich 8^[3] oraz Nowy Świat 31^[4] i w 1912 szkoła została przeniesiona do budynku powstałego dla Szkoły, przy ulicy Klonowej 16^[2], którego architektem był Henryk Gay. Budowę szkoły sfinansowało Towarzystwo Szkoły Mazowieckiej^[5].

W 1909 uczniowie szkoły założyli klub piłkarski Korona^[6]. Jesienią 1912 Stanisław Małagowski zakłada pierwszy pluton harcerski przyszłej 21 WDH im. gen. Prądzyńskiego^[7].

W latach 1925–1933 dyrektorem Szkoły był Stanisław Świetlicki^[8]. Dnia 22 maja 1928 nastąpiło poświęcenie sztandaru szkoły, zaprojektowanego przez prof. Dzieżbickiego. Dokonał tego nuncjusz apostolski ks. abp Francesco Marmaggi w obecności przedstawiciela ministerstwa oświaty oraz warszawskiego kuratorium oświaty.

W 1933 dyrektorem szkoły zostaje Stefan Pogorzelski i kieruje nią do końca 1939 roku.

W latach 30. została powołana Szkoła Powszechna^[9] i Szkoła funkcjonowała pod nazwą „Zakłady Naukowe Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej”^[10].

W latach 1937/38 nastąpiła rozbudowa gmachu szkolnego – sfinansowana ze środków własnych Towarzystwa oraz pożyczką z Banku Gospodarstwa Krajowego.

W okresie II wojny światowej w budynku szkoły był umieszczony niemiecki szpital wojskowy.

Po wojnie Szkoła Towarzystwa nie została reaktywowana, w budynku zaś umieszczone zostało Liceum im. Narcyzy Żmichowskiej.

Członkami Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej było wiele znanych osób, jak również rodziców uczniów samej Szkoły.

• Zygmunt Arct – księgarz i wydawca^[11],
• Emil Fryderyk Gerlach – przemysłowiec i działacz społeczny^[12],
• Czesław Jankowski – adwokat, varsavianista^[13],
• Marian Kiniorski – polityk, senator w II RP,
• Teodor Władysław Kisiel-Kiślański – inżynier drogowiec, działacz społeczny^[14],
• Jan Gwalbert Stefan Laurysiewicz – działacz społeczny, senator II RP^[15],
• Jan Adam Patzer, wraz z żoną Marią,
• Marian Antoni Roszkowski – lekarz^[16],
• Aleksander Wasiutyński – profesor Politechniki, ekspert kolejnictwa,
• Andrzej Wierzbicki – inżynier, działacz gospodarczy i polityczny^[17].

Wśród kadry nauczycielskiej jest wielu późniejszych ludzi nauki i sztuki.

• Wacław Granzow – malarz, nauczyciel rysunków^[18][10],
• ks. Henryk Hilchen – nauczyciel religii i ekonomii^[19][20],
• Janusz Iwaszkiewicz – historyk^[21][22],
• Jerzy Kierst – prozaik i poeta, krytyk teatralny, nauczyciel jęz. polskiego^[10],
• Tadeusz Mayzner – dyrygent, kierownik chóru, nauczyciel śpiewu^[23][24],
• Czesław Makowski – rzeźbiarz i medalier, nauczyciel rysunku i modelowania^[22],
• Wacław Wincenty Makowski – prawnik, polityk marszałek Sejmu, wicemarszałek Senatu, nauczyciel prawoznawstwa^[22],
• Sławomir Miklaszewski – gleboznawca, profesor Politechniki Warszawskiej, nauczyciel nauk przyrodniczych^[22],
• Bogdan Roman Nawroczyński – pedagog i historyk pedagogiki, nauczyciel logiki i psychologii^[22],
• Stanisław Jan Ignacy Przyłęcki – biochemik kierownik Zakładu na Uniwersytecie Warszawskim, nauczyciel biologii^[25][22],
• Antoni Rybarski – historyk, archiwista^[26][22],
• Stefan Zawadzki – polonista^[27][20],
• dr Teodor Drabczyk – lekarz szkolny^[28].

Wychowanie patriotyczne było w szkole na wysokim poziomie. Uczniowie, również podejmowali różnego rodzaju działania pozaszkolne. Absolwenci Szkoły Ziemi Mazowieckiej w czasie wojny i okupacji działali czynnie na wielu frontach toczących się walk.

• Bogdan Arct – pilot myśliwców w Anglii,
• Witold Arct – lekarz^[29],
• Marcin Chrostowski – dominikanin, kapelan w 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka^[30],
• Jan Czartkowski – oficer rez., aktywny działacz SN^[31],
• Leszek Demby – żołnierz AK ps. “Sosnowski” zgrupowania “Jeleń”, poległ w czasie Powstania Warszawskiego^[32],
• Tadeusz Faryna – lekarz^[33],
• Hieronim Fiodorow – działacz społeczny, muzealnictwa i ochrony zabytków^[34],
• Krzysztof Zdzisław Henisz – artysta plastyk^[35], autor sztandaru drużyny harcerskiej^[36],
• Tadeusz Hornziel – komendant Straży Pożarnej w Olsztynie^[37],
• Zbigniew Janicki – pilot w czasie II wojny światowej^[38],
• Stanisław Jankowski – architekt-urbanista^[39],
• Jacek Karpiński – projektant polskiego komputera^[40],
• Jerzy Klewin – adwokat i radca prawny^[41],
• Witold Czesław Krassowski – architekt^[42],
• Aleksander Krzymiński – profesor w Wyższej Szkole Kultury Społecznej w Toruniu^[43],
• Tadeusz Krzyżewicz – żołnierz batalionu „Zośka”^[44],
• Zbigniew Korwin-Kuczyński – żołnierz II Korpusu gen. Andersa^[45],
• Tadeusz Loth – założyciel i prezes spółdzielni „Okęcie”^[46],
• Zbigniew Maciejowski – autor tekstów, kompozytor^[47],
• Jacek Majewski – żołnierz batalionu „Zośka”^[44],
• Stanisław Małagowski – komendant pociągu pancernego „Śmiały”^[7],
• Ignacy Hugo Matuszewski – działacz polityczny, szef II oddziału Sztabu Gen.^[48],
• Stefan Mirowski – instruktor ZHP^[49],
• Tadeusz Mirowski – żołnierz batalionu „Zośka”^[44],
• Zbigniew Miziołek – pracownik naukowy Instytutu Metali Nieżelaznych w Gliwicach^[50],
• Janusz Pajewski – dydaktyk^[51],
• Henryk Karol Patzer – zastępca Delegata Rządu RP na m.st Warszawą, działacz SN^[52],
• Bohdan Pawłowicz – pisarz, dziennikarz^[53],
• Janusz Witold Preyss – żołnierz 2 Dywizji Strzelców Pieszych, działacz samorządowy^[54],
• Jan Rodowicz – harcerz, żołnierz Szarych Szeregów i AK^[55],
• Andrzej Romocki – harcmistrz, żołnierz Szarych Szeregów, kapitan AK^[56],
• Jan Romocki – harcerz, podporucznik AK^[57],
• Kazimierz Rudzki – aktor, reżyser, dyrektor teatru, pedagog^[58],
• Sławomir Siekierski – żołnierz 2 korpusu gen. Andersa, pracownik Instytutu Badań jądrowych^[59],
• Witold Kazimierz Sosnowski – matematyk, harcmistrz^[60],
• Jan Strzelecki – socjolog^[61],
• Tomasz Szweycer – ekonomista, założyciel, organizator i dyrektor Biura Jakości przy Komitecie Normalizacji^[46],
• Stanisław Sieradzki – harcerz, żołnierz batalionu „Zośka”^[62],
• Kazimierz Studziński – inżynier mechanik, konstruktor samochodów, profesor Politechniki Warszawskiej^[63],
• Wiktor Sudra – inżynier mechanik, profesor Politechniki Warszawskiej^[64],
• Józef Szostak – pułkownik dyplomowany służby stałej kawalerii^[65],
• Bolesław Karol Świętochowski – żołnierz 2 korpusu gen. Andersa^[66],
• Kordian Tarasiewicz – dyrektor rodzinnej palarni kawy „Pluton”^[46],
• Alfred Tarski – filozof, logik i matematyk pracujący w USA^[67],
• Mieczysław Thugutt – polityk i działacz ludowy,
• Henryk Wars – kompozytor, dyrygent, autor tekstów^[68],
• Kazimierz Wasiłowski – żołnierz batalionu „Zośka”^[44],
• Jeremi Wasiutyński – filozof i astrofizyk^[69],
• Jan Józef Więckowski – harcerz, magister ekonomii^[70],
• Adam Wolff – historyk, archiwista, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, żeglarz, działacz sportowy, olimpijczyk z Amsterdamu 1928^[71],
• Jerzy Wolff – ksiądz, malarz, grafik, krytyk sztuki^[72],
• Stanisław Zenon Zakrzewski – oficer wywiadu „dwójki”^[73],
• Ryszard Zarzycki – żołnierz batalionu „Zośka”^[44],
• Tadeusz Leon Józef Zawadzki – harcerz, komendant Grup Szturmowych,
• Wojciech Zawadzki – pedagog^[27],
• Stanisław Żaryn – architekt, urbanista^[74],

• TSM. Sprawozdanie Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej za r. szk. 1916/1917. „Sprawozdanie Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej za r. szk. 1916/1917”, 1917. Warszawa: Towarzystwo Szkoły Mazowieckiej. [dostęp 2019-10-21]. 
• TSM. XVIII Sprawozdanie z Działalności Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej za Rok Szkolny 1927/28. „XVIII Sprawozdanie z Działalności Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej za Rok Szkolny 1927/28”, 1928. Warszawa: Towarzystwo Szkoły Mazowieckiej. [dostęp 2019-10-21]. 
• TSM. XXVIII Sprawozdanie z Działalności Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej za Rok Szkolny 1937/38. „XXVIII Sprawozdanie z Działalności Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej za Rok Szkolny 1937/38”, 1938. Warszawa: Towarzystwo Szkoły Mazowieckiej. [dostęp 2019-10-21].