Helena Podwysocka

Helena Podwysocka

Helena Lepiarz
Helena Pałasińska

Data i miejsce urodzenia	17 marca 1901 Nowe Bródno
Data śmierci	16 marca 1967
Zawód, zajęcie	sędzia
Narodowość	polska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Helena Podwysocka, z domu Pałasińska, primo voto Lepiarz (ur. 17 marca 1901 w Nowym Bródnie, zm. 16 marca 1967) – polska sędzia. Pierwsza w historii kobieta wykonująca ten zawód w Małopolsce.

Urodziła się 17 marca 1901^[1] w Nowym Bródnie (w jej akcie chrztu widnieje inna data - 28 marca 1901, która jest prawdopodobnie błędna)^[2]. Była córką Tomasza Pałasińskiego i Franciszki z domu Jaroczyńskiej, miała trzech braci i siostrę^[2].

Była uczennicą gimnazjum Leonii Rudzkiej w Warszawie, w 1919 zdała egzamin maturalny^[2]. Następnie pracowała przez ok. roku w Głównym Urzędzie Likwidacyjnym, później jako pracownik cywilny w wojsku^[2]. Działała w Polskim Białym Krzyżu^[2].

W 1925 ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim^[2]. W kwietniu 1926 rozpoczęła aplikację sądową w okręgu Sądu Apelacyjnego w Warszawie. 29 stycznia 1927 poślubiła Ludwika Lepiarza^[2]. Egzamin sędziowski zdała w styczniu 1929, z wynikiem dobrym, jednak pierwszy wniosek o nominację asesorską złożony w lutym 1929 został odrzucony^[2]. Przyczyna tego była płeć kandydatki^[2]. Podjęła wówczas pracę w sekretariacie Sądu Apelacyjnego w Warszawie^[2].

W maju 1929 weszła w skład komitetu organizacyjnego związku kobiet z wyższym wykształceniem prawniczym w Polsce jako oddziału Federation Internationale des Femmes Avocats et Diplomées en Droit w Paryżu^[3]. 13 stycznia 1930 została mianowana asesorem sądowym w okręgu Sądu Apelacyjnego w Warszawie i przydzielona do sekretariatu prezydialnego tegoż Sądu^[4], była też sekretarzem Sądu Dyscyplinarnego i Komisji Dyscyplinarnej, a także prowadziła referat nominacji na aplikantów sądowych^[2]. Po zarejestrowaniu stowarzyszenia Polski Związek Kobiet z prawniczym wykształceniem w 1930 weszła w skład zarządu oraz udzielała się w jego sekretariacie^[5][6].

Od marca 1932 powierzono jej wykonywanie obowiązków sędziowskich w Sądzie Grodzkim dla Nieletnich w Warszawie, w wymiarze jednego dnia w tygodniu^[2]. Następnie, na skutek podania została przeniesiona na stanowisko asesora sądowego w okręgu Sądu Apelacyjnego we Lwowie z dniem 20 czerwca 1932^[7] (przyczyną tego podania było objęcie przez jej męża funkcji szefa sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie^[2]). 3 października 1932 została mianowana przez Prezydenta RP na urząd sędziego grodzkiego (miejskiego) we Lwowie jako jedna z trzech kobiet wówczas mianowanych^{[8][9][10][11][12][13]}. Przysięgę złożyła 15 października 1932, zostając tym samym pierwszą kobietą wykonującą zawód sędziego w Małopolsce^[2]. Kierowała oddziałem XXXIII, który rozpoznawał sprawy karne przeciw nieletnim, sprawy sanitarne oraz sprawy dotyczące jakości produktów spożywczych w obrocie handlowym^[2]. Po samobójczej śmierci męża aresztowanego za współpracę z wywiadem sowieckim przeniosła się w 1937 do Warszawy, pracowała w tamtejszym Sądzie Grodzkim^[2]. W 1938 otrzymała brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[2].

Z małżeństwa z Ludwikiem Lepiarzem miała syna Andrzeja (żołnierz Zgrupowania Żubr, ps. „Miś”, poniósł śmierć w powstaniu warszawskim 30 września 1944 w wieku ok. 15 lat)^[14][2]. W kwietniu 1939 poślubiła Mariana Podwysockiego^[2].

Po zakończeniu II wojny światowej była sędzią Sądu Grodzkiego w Krakowie, skąd 10 grudnia 1945 została mianowana sędzią Sądu Okręgowego we Wrocławiu^[15]. Tego ostatniego stanowiska najprawdopodobniej jednak nie objęła^[2].

Zmarła 16 marca 1967^[1]. Została pochowana w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (spoczął tam także Ludwik Lepiarz)^[1].