Instytut Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Instytut Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej – jednostka organizacyjna Wydziału Humanistycznego (do 2019), a następnie Wydziału Historii i Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie^[1]. Instytut funkcjonuje od 1970 roku. Obecnie dyrektorem jest dr hab. Dariusz Słapek, prof. UMCS^[2].

Sekcja historyczna w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej została powołana do życia wraz z utworzeniem Wydziału Humanistycznego w 1952 r. Zorganizowano wówczas trzy katedry historyczne: Katedrę Historii Powszechnej (z dwoma Zakładami: Historii Starożytnej i Historii Średniowiecznej), Katedrę Historii Polski oraz Katedrę Historii ZSRR. Ich kadrę stanowili pozyskani z Krakowa, Poznania i Wrocławia profesorowie i docenci, m.in. Józef Garbacik, Kazimierz Myśliński, Eugeniusz Konik, Janusz Deresiewicz. Studia w roku akademickim 1952/1953 podjęło 65 studentów, na dwu pierwszych latach studiów.

Kolejną reorganizację przeprowadzono w 1958 r., gdy to powstał Zespół Katedr Historycznych z sześcioma Katedrami. W 1970 r. utworzono Instytut Historii, w skład którego weszło także 6 Zakładów. Dalszy rozwój organizacyjny doprowadził do obecnego stanu – 14 Zakładów. W Instytucie pracowali wybitni profesorowie: Adam Kersten, Tadeusz Łoposzko, Stanisław Tworek, Tadeusz Mencel, Juliusz Willaume, Henryk Zins, Tadeusz Radzik^[3].

Od 2019 r. Instytut Historii wraz z Instytutem Archeologii współtworzy Wydział Historii i Archeologii (Wydział Humanistyczny zlikwidowano).

W ramach Instytutu Historii 20.01.2014 r. funkcjonowało 14 zakładów^[4]:

• Zakład Historii Starożytnej - kierownik: dr hab. Dariusz Słapek
• Zakład Historii Polski Średniowiecznej - kierownik: prof. dr hab. Ryszard Szczygieł
• Zakład Historii Powszechnej Średniowiecznej - kierownik: prof. dr hab. Andrzej Pleszczyński
• Zakład Historii XVI-XVIII wieku - kierownik: prof. dr hab. Henryk Gmiterek
• Zakład Historii Polski XIX wieku - kierownik: prof. dr hab. Jan Lewandowski
• Zakład Historii Powszechnej XIX wieku - kierownik: prof. dr hab. Małgorzata Willaume
• Zakład Historii Najnowszej - kierownik: dr hab. Robert Litwiński, profesor nadzwyczajny UMCS
• Zakład Historii Społecznej XX wieku - kierownik: prof. dr hab. Zbigniew Zaporowski
• Zakład Historii Krajów Europy Wschodniej - kierownik: prof. dr hab. Marek Mądzik
• Zakład Historii Gospodarczej - kierownik: dr hab. Grzegorz Jawor, profesor nadzwyczajny UMCS
• Zakład Nauk Pomocniczych Historii - p.o. kuratora: dr Katarzyna Madejska
• Zakład Metodologii Historii - kierownik: prof. dr hab. Jan Pomorski
• Zakład Archiwistyki - kierownik: prof. dr hab. Krzysztof Skupieński
• Zakład Edukacji Historycznej i Dziedzictwa Kulturowego - kierownik: dr hab. Andrzej Stępnik, profesor nadzwyczajny UMCS

• prof. dr hab. Tadeusz Mencel (1970–1972)
• prof. dr hab. Stanisław Krzykała (1972–1975)
• dr hab. Stanisław Tworek (1975–1977)
• prof. dr hab. Wiesław Śladkowski (1977–1978)
• prof. dr hab. Kazimierz Myśliński (1978–1981)
• prof. dr hab. Zygmunt Mańkowski (1981–1984)
• prof. dr hab. Kazimierz Myśliński (1984–1986)
• prof. dr hab. Jan Lewandowski (1986–1987)
• prof. dr hab. Tadeusz Łoposzko (1987–1991)
• prof. dr hab. Józef Szymański (1991–1993)
• prof. dr hab. Tadeusz Radzik (1994–2000)
• prof. dr hab. Jan Lewandowski (2000–2003)
• prof. dr hab. Henryk Gmiterek (2003–2005)
• prof. dr hab. Grzegorz Jawor (2006)
• prof. dr hab. Anna Sochacka (2006–2009)
• dr hab. Robert Litwiński, prof. nadzw. (2009–2012)
• dr hab. Dariusz Słapek, prof. nadzw. (2012–2016)
• dr hab. Marek Sioma, prof. nadzw. (2016–2019)
• dr hab. Dariusz Słapek, prof. nadzw. (od 2019)^[5]

W 2023 roku struktura i władze IH UMSC w ramach Wydziału Historii i Archeologii przedstawiały się następująco^[2]:

• Dyrektor – dr hab. Dariusz Słapek, prof. UMCS
• Zastępca Dyrektora – dr hab. Piotr Bednarz, prof. UMCS
• Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu – dr hab. Dariusz Słapek, prof. UMCS
• Sekretarz Rady – dr Mateusz Byra
• Kierownik studiów doktoranckich – dr hab. Dariusz Szewczuk
• Koordynator ds. współpracy ze szkołami stowarzyszonymi z IH UMCS – dr hab. Mariusz Ausz
• Koordynator ds. organizacji „Dnia Historyka” – dr Monika Napora, dr Alicja Gontarek, dr Małgorzata Szabaciuk
• Koordynator programów międzynarodowych (Erasmus) – dr hab. Piotr Bednarz, prof. UMCS
• Kierownik Katedry Historii Starożytnej i Średniowiecznej – prof. dr hab. Grzegorz Jawor
• Kierownik Katedry Historii XVI-XIX w. i Europy Wschodniej – dr hab. Piotr Bednarz, prof. UMCS
• Kierownik Katedry Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii – dr hab. Krzysztof Latawiec, prof. UMCS
• Kierownik Katedry Historii Społecznej i Edukacji – dr hab. Mariusz Ausz, prof. UMCS
• Kierownik Katedry Metodologii i Badań nad XX-XXI w. – prof. dr hab. Robert Litwiński
• Kierownik Katedry Humanistyki Cyfrowej – dr hab. Ewa Solska

• Przedstawiciel w Senacie UMCS: dr hab. Mariusz Mazur, prof. UMCS
• Członkowie Rady Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych i Sztuki: prof. dr hab. Andrzej Pleszczyński, dr hab. Mariusz Mazur, prof. UMCS
• Dyrektor Centrum Humanistyki Cyfrowej: dr hab. Piotr Witek, prof. UMCS
• Koordynator Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu: dr hab. Dariusz Słapek, prof. UMCS

Od początku działalności pracownicy Instytutu rozwijali szerokie badania naukowe, dotyczące zarówno dziejów powszechnych jak i dziejów Polski. Badania dziejów powszechnych prowadzone są nad okresem republiki rzymskiej i wczesnego cesarstwa, następnie dziejami Europy Środkowej w średniowieczu (Czechy i Cesarstwo Niemieckie), stosunkami Polski z różnymi krajami europejskimi w czasach nowożytnych (zwłaszcza z Francją i Rumunią).

W zakresie badań dziejów Polski znajdują się problemy przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych w różnych epokach historycznych, dzieje polityczne oraz kształtowanie się elit. Od wielu lat rozwijane są badania wychodźstwa polskiego oraz dziejów Polaków w Europie i Świecie w XIX i XX w. Szczególną uwagę od wielu lat poświęca się badaniu pogranicza polsko-ruskiego (problemy przemian gospodarczych, społecznych, ustrojowych, politycznych i kulturalnych) od średniowiecza do współczesności. Badane są też dzieje regionu lubelskiego zwanego Lubelszczyzną, w różnych epokach historycznych. Prowadzone są też badania z zakresu nauk pomocniczych historii (dyplomatyki, heraldyki, sfragistyki, epigrafiki), zwłaszcza badania kancelarii, a także z metodologii historii (polska myśl metodologiczna, narracja historyczna) oraz z dydaktyki historii.

Instytut od 1956 roku prowadzi ożywioną współpracę międzynarodową, dotyczącą wymiany naukowej i wspólnych przedsięwzięć badawczych z Uniwersytetami we Lwowie i Łucku (Ukraina), Ołomuńcu (Czechy), Debreczynie (Węgry), Mińsku (Białoruś) oraz z Instytutem Historii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy w Kijowie. Od 2001 roku pracownicy Instytutu prowadzą prace archiwalne w Instytucie Literackim w Maisons Laffitte. Utrzymują też ciągłe kontakty ze środowiskami naukowymi w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, Austrii, Czechach, Estonii, Szwajcarii i Rumunii.

Instytut Historii wydaje własne czasopismo naukowe "Res Historica" ukazujące się w formie półrocznika. Na wykazie czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego "Res Historica" uzyskała 100 punktów^[6][7].

Prof. dr hab. Wiesław Śladkowski^[8], prof. dr hab. Małgorzata Willaume^[9] oraz dr hab. Joanna Sobiesiak^[10] byli redaktorami naczelnymi sekcji historycznej (sectio F.) wydawanego przez uczelnię czasopisma Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Obecnym redaktorem naczelnym jest dr hab. Wiesław Bondyra^[11].