Jan Kowalczuk

por. Jan Kowalczuk
kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia	13 czerwca 1893 Drohiczyn
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1916–1931, 1939–1940
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Jednostki	1 Kaukaska Brygada Zapasowa 2 Kaukaski Pułk Pograniczny 2 Ormiański Pułk Strzelecki 4 Dywizja Strzelców Polskich VII Brygada Piechoty 14 pułk piechoty Dowództwo Okręgu Korpusu Nr IX
Stanowiska	dowódca plutonu oficer ordynansowy brygady piechoty dowódca kompanii adiutant batalionu oficer taborowy pułku
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Kowalczuk (ur. 13 czerwca 1893 w Drohiczynie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodzony w Drohiczynie nad Bugiem – syn Stanisława i Zofii z Jurczuków. Podczas I wojny światowej walczył w armii Imperium Rosyjskiego. Od 1 listopada 1916 służył w 1 Kaukaskiej Brygadzie Zapasowej, a od 27 czerwca 1917 w 2 Kaukaskim pułku pogranicznym, na stanowisku dowódcy plutonu. Z dniem 8 marca 1918 został dowódcą plutonu w 2 Ormiańskim pułku strzelców. Od połowy 1918 pełnił służbę w 4 Dywizji Strzelców Polskich dowodzonej przez gen. Lucjana Żeligowskiego, jako dowódca plutonu karabinów maszynowych (był dwukrotnie ranny)^[1].

Uczestnik kampanii ukraińskiej i wojny polsko-bolszewickiej^[2]  (od 1 lipca 1919 dowodził plutonem w 14 pułku piechoty). Następnie przydzielony został, jako oficer ordynansowy, do dowództwa VII Brygady Piechoty (od 12 września 1920 do 28 kwietnia 1921)^[1][a].

Na dzień 1 czerwca 1921 w stopniu porucznika pełnił służbę w 14 pułku piechoty z Włocławka^[3]. Od dnia 1 lutego 1922 przebywał na kursie w warszawskiej Szkole Podchorążych. Z kursu tego powrócił 18 lipca 1922 i objął dowodzenie nad kompanią w 14 pułku piechoty^[1]. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 i 1510. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[4]. W dniach od 25 listopada 1922 do 29 stycznia 1923 zapoznawał się z pracą wyższych dowództw w Oddziale I Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu, a w okresie od 29 lipca 1923 do 14 grudnia 1923 przebywał na kursie w toruńskiej Centralnej Szkole Strzelniczej. W 1924 odbył (07.04.1924 – 27.07.1924) kurs oficerów żywnościowych przy Kierownictwie Rejonowym Intendentury w Toruniu^[1]. Służąc we włocławskim pułku zajmował w 1923 1351. lokatę wśród poruczników korpusu piechoty^[5], a w roku 1934 – 502. lokatę^[6].

Awansowany do stopnia kapitana w korpusie oficerów piechoty został ze starszeństwem z dnia 1 stycznia 1928 i 26. lokatą^[7][8]. Od 20 listopada 1928 pełnił funkcję adiutanta batalionu w 14 pp. W 1930 zajmował 1536. lokatę łączną wśród kapitanów piechoty (była to jednocześnie 24. lokata w starszeństwie)^[9]. Na dzień 16 września 1930 zajmował stanowisko oficera taborowego w 14 pułku piechoty i jednocześnie dowodził drużyną dowódcy pułku^[10][b].

Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych marszałka Józefa Piłsudskiego (opublikowanym w dniu 20 września 1930) ogłoszono jego zwolnienie (w korpusie oficerów piechoty) z zajmowanego stanowiska, z pozostawieniem bez przynależności służbowej i równoczesnym oddaniem do dyspozycji właściwego dowódcy Okręgu Korpusu^[11]. W stan spoczynku został przeniesiony z dniem 31 marca 1931^[12].

W 1934 jako kapitan stanu spoczynku zajmował 3. lokatę w swoim starszeństwie w korpusie oficerów piechoty (starszeństwo z dniem 1 stycznia 1928)^[13]. Znajdował się wówczas w ewidencji PKU Bielsk Podlaski i przynależał do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr IX (przewidziany był do użycia w czasie wojny)^[14].

W czasie kampanii wrześniowej we wrześniu 1939 został zmobilizowany i wziął udział w obronie twierdzy w Brześciu nad Bugiem. Po agresji ZSRR na Polskę wzięty do niewoli sowieckiej i przewieziony do obozu w Starobielsku^[15]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany potajemnie w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach^[15], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[16]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 4027^[15].

Jan Kowalczuk był żonaty i miał syna.

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w 2010 zasadzony został Dąb Pamięci we włocławskim Parku im. Władysława Łokietka, poświęcony majorowi Janowi Kowalczukowi-Obniskiemu^[17][18] .

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień majora^[19][20][21]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[22][23][24] (na listach katyńskich figuruje pod nazwiskiem Kowalczuk-Obniski).

• Krzyż Walecznych^[c][2] 
• Medal Międzysojuszniczy „Médaille Interalliée”^[25] (1925)
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[2] 

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie

• Stanisław Kunikowski: Włocławski Słownik Biograficzny pod redakcją Stanisława Kunikowskiego. Tom VI. Włocławek: Lega Oficyna Wydawnicza, 2011. ISBN 978-83-60150-61-0.
• Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
• Rocznik oficerski 1923. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1923. [dostęp 2018-05-20].
• Rocznik oficerski 1924. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1924. [dostęp 2018-05-20].
• Rocznik oficerski 1928. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1928. [dostęp 2018-05-20].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 9, wrzesień 1930 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2018-05-20].
• Rocznik oficerski rezerw 1934. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1934. [dostęp 2018-05-20].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921: dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z dnia 24 września 1921 r.. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie – spis zamieszczony na stronie Małopolskiego Towarzystwa Genealogicznego, 1921. [dostęp 2018-05-20].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922: załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 1922 r.. Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1922. [dostęp 2018-05-20].
• Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie – decyzja nie ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON. Portal Policja.pl – Katyń – lista osób zamordowanych mianowanych pośmiertnie na wyższe stopnie, poz. 1372. [dostęp 2018-05-20].
• Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej.. Muzeum Wojska Polskiego. [dostęp 2018-05-20].
• portal Salon24 – Włocławskie Forum Rozwoju. [dostęp 2018-05-20].
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2018-05-20].
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.