Jeździec z Madary

Jeździec z Madary^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Bułgaria
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, III
Numer ref.	43
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1979 na 3. sesji
Położenie na mapie Bułgarii Jeździec z Madary
43°16′39″N 27°07′08″E/43,277500 27,118889
Multimedia w Wikimedia Commons
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Jeździec z Madary (bułg. Мадарски конник, także Madarski konik, Jeździec tracki z Madary) – średniowieczny relief naskalny, wpisany w 1979 r. na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jest jedynym zabytkiem tego rodzaju w Europie. Znajduje się w pobliżu wsi Madara we wschodniej części Bułgarii (17 km od Szumenu i 75 km od Warny)^[1].

Relief, wykuty w pionowej skale na wysokości ok. 23 m od podnóża 100-metrowego urwiska skalnego^[2], przedstawia jeźdźca niemal naturalnej wielkości oraz biegnącego za nim psa; jeździec włócznią przeszywa lwa, który leży pod przednimi nogami konia^[3]. Wyobrażenie jeźdźca jest bardzo realistyczne i pozbawione w zasadzie zbędnych szczegółów. Cały relief jest przykładem wczesnobułgarskiej sztuki średniowiecznej i jest datowany na przełom VII i VIII wieku.

Powstanie reliefu wiąże się z imieniem bułgarskiego chana Terweła i odnosi się do początków VIII wieku.

Płaskorzeźba ta przypomina triumfalne sceny reliefowe znane z irańskiej (czy szerzej: środkowoazjatyckiej) tradycji artystycznej. Inskrypcje w języku średniogreckim (średniowiecznej grece) znajdujące się wokół reliefu opowiadają o czynach władców bułgarskich (Terweła, Kormisosza oraz Omurtaga) i ważnych wydarzeniach w okresie między VIII a IX wiekiem. Inskrypcje oraz drobne detale utrwalone na reliefie potwierdzają datowanie zabytku oraz protobułgarskie pochodzenie reliefu. Ze względu na postępującą erozję zabytku (relief został wykuty w piaskowcu), w Madarze prowadzi się aktualnie prace konserwatorskie i zabezpieczające^[4].

Od 1966 roku jest przyznawany Order Jeźdźca z Madary i jest to najwyższe odznaczenie nadawane cudzoziemcom przez prezydenta Republiki Bułgarii^[5][6].

Relief został w 1979 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[7]. W 2008 roku jeździec z Madary został uznany za narodowy symbol Bułgarii^[1]. Z inicjatywy Bułgarskiego Stowarzyszenia na rzecz Informacji Biznesowej i Turystycznej odbyło się głosowanie, w którym mogli wziąć udział Bułgarzy z kraju i zagranicy^[8].

Relief znajduje się na terenie, ustanowionego w 1958 roku, Rezerwatu Historyczno-Archeologiczngo w Madarze^[9]. W 2018 roku ze środków zebranych podczas II edycji kampanii „Kochamy Bułgarię” (Ние обичаме България) został zainstalowany przed Centrum Informacji Rezerwatu Historyczno-Archeologicznego w Madarze teleskop, dzięki któremu można oglądać Jeźdźca z Madary. Sfinansowano również nowe tablice informacyjne, zakupiono ekrany multimedialne i przygotowano multimedialna grę dla dzieci^[10].

Projekt „Kochamy Bułgarię” powstał w 2016 roku i jego celem jest wspieranie utrzymania narodowych zabytków Bułgarii. II edycję, podczas której zbierano pieniądze na unowocześnienie Centrum Informacyjnego, zakończył koncert charytatywny w Arena Armeec Sofia^[11][12].

W 1963 roku w wydawnictwie „Książka i Wiedza” został wydany Jeździec z Madary: Szkice o ziemi bułgarskiej Lesława Bartelskiego. Punktem wyjścia do napisania o historii Bułgarii był relief z Madary^[13].