 kapral
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1927 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
wrzesień 1943 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Stanowiska |
sekcyjny 3 drużyny hufca „Sad” Grup Szturmowych Szarych Szeregów, od 1 września 1943 w składzie batalionu „Zośka” |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Jerzy Horczak ps. „Wróbel” (ur. 1927 w Wilnie, zm. we wrześniu 1943 w Warszawie) – kapral Armii Krajowej, sekcyjny 3 drużyny hufca „Sad” Grup Szturmowych Szarych Szeregów, od 1 września 1943 roku w składzie batalionu „Zośka”. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W 1939 roku ukończył szkołę powszechną w Warszawie[1]. W okresie okupacji niemieckiej uczył się na tajnych kompletach w Gimnazjum im. Tadeusza Reytana[1] i należał do konspiracyjnej drużyny harcerskiej tej szkoły[2], 1. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta („Czarna Jedynka”)[3]. Jako członek Grup Szturmowych Szarych Szeregów uczestniczył w akcjach Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” oraz w nieudanej próbie odbicia naczelnika Szarych Szeregów Floriana Marciniaka (akcja „Meksyk IV”, 8 maja 1943)[1].
Wiosną 1943 roku został magazynierem broni hufca „Sad” w wilii przy ul. Różanej 36 w Warszawie, gdzie mieszkał wraz z dwunastoletnim bratem ciotecznym Teodorem Wołoszczukiem[4]. W sierpniu 1943 roku[a] dom został otoczony przez niemieckich policjantów, po czym Jerzy Horczak ostrzelał ich z pistoletu maszynowego i obrzucił granatami ręcznymi, a następnie zdołał się bezpiecznie wycofać wraz z kuzynem[1]. Akcja ta zyskała rozgłos w Warszawie[1]. Kilka dni później został aresztowany na ul. Nowy Świat przez funkcjonariusza „Kripo” Władysława Urbańskiego i osadzony w więzieniu na Pawiaku[1]. Zmarł we wrześniu 1943 roku, zakatowany w śledztwie, nikogo nie wydając[1].
Był synem Józefa Horczaka, inżyniera rolnego, i Marii Horczak[1]. Rodzice prowadzili działalność konspiracyjną w Polskim Państwie Podziemnym i zginęli w obozie Auschwitz-Birkenau[1]. Do 1935 roku mieszkał w Kaliszu[1]. Teodor Wołoszczuk przeżył II wojnę światową[5].
Jerzy Horczak jest jednym z bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego pt. Kamienie na szaniec (1943)[5], filmu dokumentalnego „Oni szli Szarymi Szeregami” (2010), w którego części fabularnej zagrał go Franciszek Przybylski[6], a także książki Juliusza Bogdana Deczkowskiego „Wróbel” z „Kamieni na szaniec”: wspomnienie o przyjacielu (Warszawa 1992, ISBN 83-900182-4-1).
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Horczak został upamiętniony tabliczką na Pomniku Drzewa Pawiackiego na dziedzińcu Muzeum Więzienia Pawiak[7].
- Jest wymieniony wśród poległych żołnierzy batalionu „Zośka” na Mogile Symbolicznej w kwaterze batalionu na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach („Polegli w konspiracji i dywersji 1939–1944”, „Grupy Szturmowe”)[8].
- 12 maja 2018 roku odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową przy ul. Różanej 36 w Warszawie, w miejscu dawnego konspiracyjnego magazynu broni hufca „Sad” Grup Szturmowych Szarych Szeregów[9].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Źródła podają różne daty tego wydarzenia: 5 sierpnia 1943 (tablica pamiątkowa, Odsłonięcie pamiątkowej tablicy harcerza Szarych Szeregów. slo4.edu.pl. [dostęp 2021-04-01]. oraz Juliusz Bogdan Deczkowski. Jerzy Horczak-„Wróbel”. „Stolica: Warszawski Tygodnik Ilustrowany”. 43 (50), s. 24, 11 XII 1988. Warszawa. ISSN 0039-1689.), a także 4 sierpnia 1943 (Batalion „Zośka”. Biogramy. Jerzy Horczak. batalionzoska.pl. [dostęp 2021-04-01].) i 9 sierpnia 1943 (Anna Borkiewicz-Celińska: Batalion „Zośka”. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, s. 190–193. ISBN 83-06-01851-6.).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k Batalion „Zośka”. Biogramy. Jerzy Horczak. batalionzoska.pl. [dostęp 2021-04-01].
- ↑ Wspomnienia więźniów Pawiaka. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. Polska Akademia Nauk. Instytut Historii. Zakład Historii Polski w II Wojnie Światowej, 1964, s. 215.
- ↑ Związek Harcerstwa Polskiego w konspiracji: Ul „Wisła”. Warszawska Chorągiew Szarych Szeregów X. 1939 r. – VII. 1944 r. (organizacja). Marian Ł. Michałowski (oprac.). Warszawa: Stowarzyszenie SS, 1998, s. 69. ISBN 83-908199-8-8.
- ↑ Anna Borkiewicz-Celińska: Batalion „Zośka”. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, s. 190–193. ISBN 83-06-01851-6.
- ↑ a b Juliusz Bogdan Deczkowski. Jerzy Horczak-„Wróbel”. „Stolica: Warszawski Tygodnik Ilustrowany”. 43 (50), s. 24, 11 XII 1988. Warszawa. ISSN 0039-1689.
- ↑ Oni szli Szarymi Szeregami. filmpolski.pl. [dostęp 2021-04-01].
- ↑ Aneta Czarnecka: Warszawskie tabliczki i nekrologi z Drzewa Pawiackiego, s. 8–9. anetaczarnecka.pl. [dostęp 2021-04-02].
- ↑ Kwatera Batalionu „Zośka” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. commons.wikimedia.org. [dostęp 2021-04-02].
- ↑ Odsłonięcie pamiątkowej tablicy harcerza Szarych Szeregów. slo4.edu.pl. [dostęp 2021-04-01].
