Konstytucja Syrii – akt prawny najwyższej rangi (ustawa zasadnicza) Syrii.

Pierwsza syryjska konstytucja obowiązywała w latach 1930–1946, w czasie mandatu francuskiego, do czasu formalnego uznania niepodległości Syrii przez Francję. Kolejna konstytucja została przyjęta w 1950 roku i obowiązywała do 1963, z przerwami w latach 1951–1954 oraz 1958–1962^[1].

Kolejna konstytucja Syrii została przyjęta w ramach Ruchu Korygującego w marcu 1973. Moment ten uważa się za zakończenie procesu budowania przez Hafiza al-Asada instytucjonalnych podstaw jego władzy autorytarnej^[2].

Ustawa zasadnicza określała Syrię jako suwerenną, demokratyczną, socjalistyczną, ludową republikę. Preambuła aktu podkreślała arabski charakter państwa, stwierdzając, że terytorium Syrii – w myśl idei panarabskiej i baasistowskiej – jest jednym z regionów arabskiej ojczyzny. Konstytucja składała się ze 156 artykułów i sześciu rozdziałów. W pierwszym rozdziale wymieniono prawa podstawowe, zasady, na których opiera się funkcjonowanie państwa, wskazano jego ludowy i republikański charakter, wskazano lud jako suwerena, zaś prawo muzułmańskie – jako główne źródło prawa syryjskiego. Rozdział ten stanowił również, że prezydent Syrii musi być muzułmaninem^[2]. Postanowienie o wyznaniu prezydenta było kompromisem między Hafizem al-Asadem a istniejącą w kraju religijną opozycją, w tym Braćmi Muzułmańskimi; sam al-Asad opowiadał się za państwem całkowicie świeckim^[3].

Drugi rozdział konstytucji określał strukturę i kompetencje władz ustawodawczej (Zgromadzenie Ludowe) i wykonawczej^[2]. Organem władzy wykonawczej konstytucja nazywała prezydenta, zobowiązując go do współpracy z Radą Ministrów, nadając mu również prawo do działań władczych przy stosowaniu dekretów^[2]. Inne konstytucyjne organy władzy były podporządkowane prezydentowi, zwiększając legitymizację jego władzy, służąc usprawnieniu kierowania państwem. Model silnej prezydentury przyjęty w konstytucji inspirowany był systemem rządów w Egipcie po rewolucji 1952 i działalnością Dżamala Abd an-Nasira^[4]. Chociaż konstytucja nazywa najwyższym organem władzy wykonawczej Radę Ministrów, de facto jest ona podporządkowana prezydentowi^[5].

W trzecim rozdziale konstytucji zawarto kompetencje władz sądowniczych, w czwartym – przepisy przejściowe^[2]. Konstytucja przyznawała szczególną pozycję syryjskiej partii Baas, nazywając ją partią wiodącą i sytuując jej instytucje ponad organami państwa. Art. 8 konstytucji stwierdzał, że partia przewodzi społeczeństwu i państwu, mobilizując masy do służby narodowi arabskiemu, kieruje Narodowym Frontem Postępu^[6][7][6].

Projekt zmian w konstytucji syryjskiej został opracowany przez 27-osobowy komitet, którego członków wybrał prezydent Baszszar al-Asad, po wybuchu protestów przeciwko syryjskiemu autorytaryzmowi. Z dotychczasowej konstytucji wykreślono art. 8 dotyczący wiodącej roli partii Baas oraz wszystkie odniesienia do baasizmu w kontekście systemu oświaty, gospodarki, wojska, społeczeństwa. Zmieniona konstytucja ustanawiała w Syrii system wielopartyjny, utrzymywała jednak szerokie uprawnienia prezydenta (wybieranego na siedmioletnią kadencję przez Zgromadzenie Ludowe, z prawem do jednokrotnej reelekcji) i zakaz tworzenia partii według kryterium religijnego lub etnicznego^[7]. Zmieniona konstytucja została przyjęta w referendum 27 lutego 2012^[7]. Według oficjalnych danych przy frekwencji wynoszącej 57,4%, 89,4% głosujących opowiedziało się za przyjęciem nowej konstytucji^[8].

Po przejęciu władzy przez Rząd Przejściowy Syrii, 12 grudnia 2024 roku rzecznik rządu przejściowego poinformował, że podczas trzymiesięcznej kadencji rządu konstytucja i parlament zostaną zawieszone, dodając, że zostanie powołana „komisja ds. wymiaru sprawiedliwości i praw człowieka”, która dokona przeglądu konstytucji przed wprowadzeniem zmian^[9]. 29 stycznia 2025 roku, podczas konferencji poświęconej zwycięstwu rewolucji w Syrii, rzecznik Dowództwa Operacji Wojskowych ogłosił uchylenie konstytucji z 2012 roku oraz rozwiązanie Zgromadzenia Ludowego^[10]. Prezydent Syrii Ahmad asz-Szara oświadczył, że wyda "deklarację konstytucyjną", która posłuży jako "prawny punkt odniesienia" do czasu ogłoszenia nowej konstytucji^[11].

13 marca 2025 roku prezydent asz-Szara ratyfikował tymczasową konstytucję, która ma obowiązywać przez pięć lat. Konstytucja ustanawia system prezydencki, bez stanowiska premiera, z władzą wykonawczą w rękach prezydenta, który mianuje ministrów. Konstytucja ta ustanawia prawo islamskie jako główne źródło orzecznictwa, przy jednoczesnym zachowaniu wolności poglądów i wypowiedzi. Zgromadzenie Ludowe zostało powołane do pełnienia funkcji tymczasowego parlamentu podczas pięcioletniego okresu przejściowego, nadzorując opracowanie nowej konstytucji. Prezydent mianuje jedną trzecią członków Zgromadzenia Ludowego, a także sędziów sądu konstytucyjnego bez konieczności uzyskania potwierdzenia ze strony parlamentu^[12].