Krytyk (zawód)

Krytyk – osoba analizująca dzieła sztuki, literatury lub prace naukowe. Ocenia i recenzuje też ich wartość merytoryczną. Podczas analizy dzieła sztuki, literackiego lub muzycznego odbywa się proces odwrotny wobec tworzenia. Krytyk prowadzi rekonstrukcję granic twórczych, na które natrafił autor dzieła^[1]. Krytyk, oceniając dany utwór, jest jednocześnie częścią publiczności takiego wytworu kultury^[2].

Krytykiem idealnym ma być człowiek, którego dzieło sztuki, poprzez uczucia i myśli, natchnęło najmocniej. Dzieli się także swoimi odczuciami z ogółem społeczeństwa. Taki krytyk zachowuje się możliwie mało biernie wobec dzieła artystycznego podlegającego jego ocenie, ale też odkrywa najwięcej treści w fabule przedstawionej przez autora^[3].

O krytyce dzieła sztuki można mówić wówczas, gdy czytelnik, widz albo słuchacz ma chęć uzasadnienia swojego przeżycia wywołanego przeczytaniem, usłyszeniem bądź obejrzeniem takiego materiału. Krytyka dzieła sztuki jest, kolejno, analizą, oceną i opisem artystycznych oznak takiego dzieła; te działania mają charakter publiczny i systematyczny^[2].

Teatralne dzieło sztuki, czyli widowisko teatralne, realizujące się poprzez działanie określonej liczby osób, jest rzeczywistością wyimaginowaną. Krytyka teatralna obejmuje procesy powstawania, przebiegu i oddziaływania na odbiorcę sztuki teatralnej. Dopiero doznania, refleksje, jak i ocena przedstawienia dokonane przez widownię, do której należy również krytyk, dopełniają teatralnego dzieła sztuki^[2].

Zobacz też

Przypisy

↑ Witold Doroszewski: krytyk – Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2020-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-30)].
↑ ^a ^b ^c redakcja Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Towarzystwo Naukowe. Wydział Historyczno-Filologiczny: Roczniki humanistyczne. T. 25. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Wydział Historyczno-Filologiczny, 1949, s. 108. Cytat: „Krytyka dzieła sztuki jest publicznym, systematycznym opisem, analizą i oceną artystycznych przejawów dzieła sztuki. Teatralne dzieło sztuki (przedstawienie teatralne) jest «sztuczną» rzeczywistością, która się realizuje poprzez działanie pewnej liczby osób. (…) Krytyka teatralna ujmuje proces powstawania, przebiegu i działania teatralnego dzieła sztuki. Doznanie i ocena przedstawienia przez publiczność – a krytyk do niej przecież należy – dopiero dopełnia teatralnego dzieła sztuki”.
↑ Jan Zygmunt Jakubowski: Polska krytyka literacka, 1800–1918: materiały. T. 4. Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), 1959, s. 78. Cytat: „Krytyk idealny jest człowiekiem, któremu dzieło sztuki najwięcej poddało uczuć i myśli, i który dzieli się nimi z ogółem. Jest to ten, który zachowuje się najmniej biernie wobec utworu artystycznego i odkrywa w nim najwięcej treści”.

[sjp.pwn.pl-krytyk-1] Witold Doroszewski: krytyk – Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2020-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-30)].

[KUL-1949-s108-2] redakcja Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Towarzystwo Naukowe. Wydział Historyczno-Filologiczny: Roczniki humanistyczne. T. 25. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Wydział Historyczno-Filologiczny, 1949, s. 108. Cytat: „Krytyka dzieła sztuki jest publicznym, systematycznym opisem, analizą i oceną artystycznych przejawów dzieła sztuki. Teatralne dzieło sztuki (przedstawienie teatralne) jest «sztuczną» rzeczywistością, która się realizuje poprzez działanie pewnej liczby osób. (…) Krytyka teatralna ujmuje proces powstawania, przebiegu i działania teatralnego dzieła sztuki. Doznanie i ocena przedstawienia przez publiczność – a krytyk do niej przecież należy – dopiero dopełnia teatralnego dzieła sztuki”.

[Jakubowski-1959-s78-3] Jan Zygmunt Jakubowski: Polska krytyka literacka, 1800–1918: materiały. T. 4. Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), 1959, s. 78. Cytat: „Krytyk idealny jest człowiekiem, któremu dzieło sztuki najwięcej poddało uczuć i myśli, i który dzieli się nimi z ogółem. Jest to ten, który zachowuje się najmniej biernie wobec utworu artystycznego i odkrywa w nim najwięcej treści”.

[1]

[2]

[3]