Leon Jan Piniński

Portret Leona Pinińskiego z 1934 autorstwa Kazimierza Pochwalskiego
Data i miejsce urodzenia	8 marca 1857 Lwów
Data i miejsce śmierci	4 kwietnia 1938 Lwów
Namiestnik Galicji
Okres	od 1898 do 1903
Poprzednik	Eustachy Stanisław Sanguszko
Następca	Andrzej Kazimierz Potocki
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Leon Jan Piniński h. Jastrzębiec (ur. 8 marca 1857 we Lwowie, zm. 4 kwietnia 1938 tamże) – polski dyplomata, kolekcjoner i historyk sztuki, profesor prawa rzymskiego i rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, poseł do Rady Państwa i Sejmu Krajowego, namiestnik Galicji.

Urodził się 8 marca 1857 we Lwowie^[1], w ziemiańskiej rodzinie Leonarda (1824–1886) i Julii Teresy z Nikorowiczów (1833–1893). Jego braćmi byli Stanisław Antym (1854–1911), Mieczysław (1862–1918) i Aleksander August (1864–1902). Jego bratankami byli Władysław (1893–1945) i Mieczysław^[1] (1895–1945)^[2]. Jego brat był dziadkiem Anny Komornickiej^[3]. Naukę na poziomie gimnazjalnym odbył w domu, a maturę zdał w Tarnopolu w 1874^[1]. Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie, po czym odbył studia uzupełniające w Lipsku, Berlinie i Wiedniu^[1]. Na Uniwersytecie Lwowskim w 1880 uzyskał stopień doktora, w 1886 uzyskał habilitację jako docent prawa rzymskiego^[1]. W 1891 został mianowany profesorem zwyczajnym prawa rzymskiego^[1]. Był czynnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem Towarzystwa Naukowego we Lwowie^[1].

Po kilku latach odsunął karierę naukową na rzecz polityki. Był członkiem ziemiańskiego ugrupowania Podolaków, konserwatywnym politykiem galicyjskim. W latach 1889–1898 był posłem do Rady Państwa w Wiedniu, w latach 1894–1898 zasiadał w Sejmie Krajowym we Lwowie^[1]. Od 1898 przez pięć lat do 1903 sprawował urząd namiestnika Galicji^[1]. W tym czasie podjął energiczną walkę z nacjonalizmem ukraińskim i ruchem socjalistycznym. W tymże 1898 wprowadził w 33 powiatach stan wyjątkowy, wymierzony w ruchy socjalistyczny i ludowy^[4]. W 1903 został odwołany z funkcji namiestnika, jednak zachował dożywotnie członkostwo austriackiej Izby Panów.

Po ustąpieniu z urzędu powrócił na Uniwersytet Lwowski jako profesor prawa rzymskiego^[1]. Wykładał także prawo karne^[1]. Przed 1914 był protektorem Galicyjskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt we Lwowie^[5]. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 jako przedstawiciel Podolaków był członkiem sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego^[6]. Po wojnie podjął studia nad sztuką i muzyką oraz kolekcjonerstwo. Prowadząc cygański tryb życia artysty, podczas licznych podróży i w zaciszu domowym pisał najlepsze swoje prace. Swoje bogate zbiory ofiarował na rzecz Komitet Odnowy Wawelu^[1] (350 obrazów, głównie dzieł malarstwa włoskiego i holenderskiego), Ossolineum i innym.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pozostawał profesorem zwyczajnym prawa rzymskiego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie^[1]. Został rektorem UJK w roku akademickim 1928/1929^[7]. Otrzymał tytuł doctora honoris causa UJK, a w chwili przejścia na emeryturę w 1935 otrzymał tytuł profesora honorowego^[1].

Był autorem wielu prac naukowych z dziedziny prawa (początkowo publikował w języku niemieckim), a także z zakresu kultury i sztuki, w tym muzyki i literatury. W 1931 została wydana publikacja pt. Leon Piniński: z okazji pięćdziesięciolecia doktoratu, a w 1936 Księga pamiątkowa ku czci Leona Pinińskiego^[8]. Poza publikacjami z dziedziny prawa był autorem dzieł z zakresu literatury i muzyki, w tym opery^[1]. Został powołany komitet dla uczczenia zasług profesora Pinińskiego, a na początku Rada Miasta Lwowa podjęła decyzję o oznaczeniu ulicy Głębokiej imieniem profesora^[9]. 18 czerwca 1936 w auli UJK odbyła się uroczystość z okazji 50-lecia pracy naukowej i obywatelskiej Leona Pinińskiego^[10].

Otrzymał tytuły honorowego obywatelstwa miast: Skałatu (1898)^[11], Grzymałowa (1898)^[12], Przeworska (2 listopada 1899)^[13][14], Nowego Targu (6 czerwca 1903)^[15], Podwołoczysk (czerwiec 1903)^[16], Lwowa (1936)^[17][18], Tarnowa, Nowego Sącza, Jasła^[19], Tarnopola, Grzymałowa^[20], Drohobycza, Lubaczowa.

Był hrabią, do 1920 r. zarządzał majątkiem Grzymałów, należącym do córki swego najstarszego brata Stanisława, Julii z Pinińskich Wolańskiej. Był właścicielem dóbr Iwanówka^[21].

Zmarł 4 kwietnia 1938^[22]. Został pochowany 6 kwietnia 1938 na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie^[23][24]. Nagrobek jest autorstwa Henryka Karola Periera.

Jego żoną była wdowa po Tadeuszu Horochu – Maria z Mniszchów – hrabianka (ur. 5 sierpnia 1858, zm. 16 lutego 1922 we Lwowie^[25]), córka szambelana austriackiego Alfonsa Mniszcha i Janiny Dunin Borkowskiej. Małżeństwem byli przez prawie dwadzieścia lat. Nie mieli dzieci.

Prawnicze

• Stan faktyczny nabycia posiadania (pierwsza publikacja)^[1]
• Der Tatbestand des Sachbesitzerwerbs nach gemeinem Recht, Tom 1 (1888)^[26]
• Der Tatbestand des Sachbesitzerwerbs nach gemeinem Recht: eine zivilistische Untersuchung. 2. Sukzession in den Besitz, Besitzerwerb animo solo, Besitzwille, Lehre von den juristischen Willenserklärungen, Tom 2 (1888)^[27]
• Sukzession in den Besitz, Besitzerwerb animo solo, Besitzwille, Lehre von den juristischen Willenserklärungen (1888)
• Uwagi o niektórych kwestyach spornych tyczących się zastosowania nowéj ustawy propinacyjnéj (1889)
• Pojęcie i granice prawa własności według prawa rzymskiego (1900)^[28]
• Begriff und Grenzen Des Engenthumsrechts Nach Romischen Recht (1902)^[29]
• O stosunkach prawnych nie bronionych skargą (1925)
• Prawo rzymskie prywatne. Cz. ogólna (1928, współautor)
• Wpływ błędu „in corpore” i „in qualitate” na ważność umów: według prawa rzymskiego (1930)
• W 1400-letnią [!] rocznicę kodyfikacji Justyniana: odczyt wygłoszony we Lwowie na zaproszenie Towarzystwa Filologicznego (1935)^[30]
• Kilka uwag o recepcji w prawie (1936)
• Ankieta w sprawie projektu prawa małżeńskiego uchwalonego przez K. K.

Kultura i sztuka

• Zamek na Wawelu (1905)^[31]
• Ewolucja i moda w pojmowaniu piękna (1908)^[32]
• Przechadzka po muzeach madryckich: z illustracyami (1908)^[33]
• Pod wrażeniem „Rozmyślań” Marka Aurelego (1911)
• Piękno miast i zabytki przeszłości (1912)^[34]
• Muzyka jako czynnik kultury (1913)^[35]
• Parsifal Wagnera po latach trzydziestu (1914)^[36]
• Sądy Goethego o sztuce włoskiej (1916)^[37]
• Królowie polscy i ich rodziny: słowo wstępne wygłoszone na otwarcie wystawy starych rycin (1918)^[38]
• Śladem błękitnym (1921, współautor)^[39]
• Cykl oper Wagnera^[1]
• Etyka Dantego w Boskiej Komedii (1922)
• Tylko Dante w Boskiej Komedii (1922)
• Dramaty z dziejów Anglii. Komedie (1924)
• Shakespeare: Wrażenia i szkice z twórczości poety, Tom 1 (1924)^[40]
• Shakespeare: Wrażenia i szkice z twórczości poety. Cz. 2, Dramaty z dziejów Anglii. Komedie (1924)^[41]
• Problem autorstwa. Charakterystyka ogólna. Wielkie tragedie i dramaty ze świata starożytnego (1924)^[40]
• Wspomnienia o Juljanie Dunajewskim (1925)^[42]
• O pojęciu Korony w artykułach henrycjańskich (1936)

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)^[43]
• Złoty Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)^[44]
• Odznaka Honorowa Czerwonego Krzyża z dekoracją wojenną (1917)^[45]

• Nekrolog polityczny. „Kurjer Lwowski”. 161, s. 2, 12 czerwca 1903. 
• Prof. dr Leon hr. Piniński. „Gazeta Lwowska”. 78, s. 2, 6 kwietnia 1938. 
• Leon Piniński – publikacje w bazie google.books. google.pl. [dostęp 2014-10-15]. (ang.).
• Leon Piniński – publikacje w bazie worldcat.org. worldcat.org. [dostęp 2014-10-15]. (ang.).
• Renata Wiaderna-Kuśnierz, Prawo rzymskie na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w okresie międzywojennym (1918–1939), Toruń 2015, wyd. Adam Marszałek, I 2015, II 2017, s. 516.
• Renata Wiaderna-Kuśnierz, Leon hr. Piniński (1857–1938) – prawnik, polityk, historyk sztuki, znawca literatury i kompozytor. Zarys biografii, [w:] Przedwojenny Lwów i jego uczeni. Sylwetki – Działalność naukowa – Osiągnięcia, red. Sławomir Dorocki, Paweł Brzegowy, Kraków 2016, s. 183–209.

• Stanisław Łempicki – przemówienie wygłoszone w Polskim Radiu we Lwowie w dniu pogrzebu Leona Pinińskiego
• Portret Leona Pinińskiego. polamcon.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-05)].
• Adam Redzik: Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939–1945
• Dzieła Leona Pinińskiego w bibliotece Polona