| gmina wiejska | |||||
| 1934–1954[1] | |||||
.jpg) Rynek lipski | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo |
1934–39: lwowskie | ||||
| Powiat |
1934–39: lubaczowski | ||||
| Data powstania |
1 sierpnia 1934 | ||||
| Data likwidacji |
29 września 1954 | ||||
| Siedziba | |||||
| Populacja (1943) • liczba ludności |
| ||||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||||
| |||||
Lipsko – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1934–1954[2] w woj. lwowskim i rzeszowskim (dzisiejsze woj. podkarpackie). Siedzibą władz gminy było Lipsko.
Historia
[edytuj | edytuj kod]1934–1939
[edytuj | edytuj kod]Gmina zbiorowa Lipsko została utworzona 1 sierpnia 1934 roku w powiecie lubaczowskim w woj. lwowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Brusno Stare, Chlewiska, Huta Stara, Kadłubiska, Lipsko, Łówcza, Łukawica, Narol Wieś i Wola Wielka[3]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w dziewięć gromad (sołectw) gminy Lipsko[4].
1939–1945
[edytuj | edytuj kod]Podczas wojny przedzielona granicą niemiecko-sowiecką:
- mniejsza część znalazła się pod okupacją niemiecką, gdzie została włączona do powiatu zamojskiego w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa. Część ta objęła gromady Lipsko, Kadłubiska i Narol Wieś oraz część Łówczy o nazwie Wola, zachowując na tym obszarze szczątkową gminę Lipsko. Gminę, liczącą w 1943 roku 3619 mieszkańców, podzielono na pięć gromad: wspomiane już Lipsko (1074 mieszkańców), Kadłubiska (779 mieszkańców) i Narol Wieś (1055 mieszkańców), ponadto Łówcza (de facto samo Wola) (294 mieszkańców) oraz nowa gromada Lipie (417 mieszkańców), wydzielona z gromady Lipsko[5].
- większa część, aczkolwiek bez siedziby, została włączona do ZSRR i utworzonego tam rejonu horynieckiego w Ukraińskiej SRR. Część ta objęła gromady Brusno Stare, Chlewiska, Huta Stara, Łukawica i Wola Wielka oraz wschodnią część gromady Łówcza (Łówczę właściwą); gromady przekształocno w sielsowiety, jakoże w ZSRR gminy zbiorowe nie funkcjonowały[6]. Wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941, część ta weszła także w skład Generalnego Gubernatorstwa, natomiast nie połączono jej z gminą Lipsko, lecz włączono do reaktywowanej gminy Horyniec w powiat rawskim w dystrykcie Galicja. W skład gminy Horyniec weszły zatem[7]:
- należące przed wojną do gminy Lipsko gromady: Brusno Stare (764 mieszkańców), Huta Stara (379 mieszkańców), Łówcza (de facto tylko część wschodnia) (1153 mieszkańców), Łukawica (939 mieszkańców) i Wola Wielka (702 mieszkańców); gromadę Chlewiska zniesiono;
- należące przed wojną do gminy Horyniec gromady: Brusno Nowe (1384 mieszkańców), Horyniec (1900 mieszkańców), Krzywe (307 mieszkańców), Nowiny Horynieckie (565 mieszkańców), Podemszczyzna (870 mieszkańców), Rudka (422 mieszkańców) i Wulka Horyniecka (564 mieszkańców);
- należący przed wojną do gminy Cieszanów gromadę Chotylub (1372 mieszkańców).
Latem 1944, po zajęciu terenów na wschód od Sanu przez Armię Czerwoną, podział przedwojennej gminy Lipsko zamanifestował się identycznie co w latach 1940–41 (wschodnia część weszła w skład rekatywowanego w ZSRR rejonu horynieckiego)[8].
1945–1954
[edytuj | edytuj kod]W marcu 1945, w wyniku wytyczenia granicy między ZSRR a Polską, cały rejon horyniecki wszedł w skład Polski, po czym reaktywowano powiat lubaczowski w szczątkowym „województwie lwowskim”. Szczątkową gminę Lipsko wyłączono z powiatu zamojskiego i włączono ponownie do powiatu lubaczowskiego, gdzie została połączona z jej przedwojenną wschodnią częścią; jedynie południowa gromada Brusno Stare nie powróciła do gminy Lipsko, lecz włączono ją do dogodniej z nią skomunikowanej gminy Horyniec (do której należała już w latach 1941–1944). Przywrócono też zniesioną podczas okupacji gromadę Chlewiska[9][10].
18 sierpnia 1945 gmina Lipsko wraz z powiatem lubaczowskim weszła w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego[11].
Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 8 gromad: Chlewiska, Huta Stara, Kadłubiska, Lipsko, Łówcza, Łukawica, Narol Wieś i Wola Wielka[12].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[13]. Tego samego dnia część gromady Kadłubiska (przysiółek Chyże) włączono do powiatu tomaszowskiego w województwie lubelskim[14].
Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[15], a jej dawny obszar wszedł głównie w skład nowo utworzonej gminy Narol w powiecie lubaczowskim województwa rzeszowskiego[16] oraz fragmentarnie gminy Tomaszów Lubelski (Chyże) w powiecie tomaszowskim województwa lubelskiego[17]. Od 1992 Chyże przynależy do gminy Bełżec[18].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ Od 1 sierpnia 1934 do 28 września 1954
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 596
- ↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 101
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das GG
- ↑ Головне Управління Геодезії і Kартографії при НКР СРСР (1941). Cписок адміністративних районів Львівської област. Харків.
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GGAmtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ NBUV
- ↑ 1944 рік в історії (history.org.ua)
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 64
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).
- ↑ Uchwała Nr XXI/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie lubelskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 20 grudnia 1972, Nr 12, Poz. 239).
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497
