Ten artykuł dotyczy województwa istniejącego w latach 1945–1975. Zobacz też: inne województwa ze stolicą w Rzeszowie.

Województwo rzeszowskie

— województwo —
1945–1975
Państwo	Polska
Data powstania	22 sierpnia 1944 (de facto; jako województwo lwowskie z siedzibą w Rzeszowie) 18 sierpnia 1945 (de iure)
Data likwidacji	1 czerwca 1975
Siedziba wojewody i sejmiku	Rzeszów
Powierzchnia	18 636 km²
Populacja (31 XII 1974) • liczba ludności	1821 tys.
• gęstość	98 os./km²
Podział administracyjny
Liczba powiatów miejskich 4 Liczba powiatów 23
Położenie na mapie Polski

Województwo rzeszowskie – jedno z województw istniejących w Polsce w latach 1945–1975, utworzone głównie w miejsce przedzielonego nową granicą państwową województwa lwowskiego, którego stolica, Lwów, znalazła się w ZSRR. Ponieważ Przemyśl, który był tradycyjnie głównym ośrodkiem miejskim tego regionu (ziemia przemyska), położony był zbyt blisko granicy, stolicę nowego województwa zorganizowano w centralnie położonym Rzeszowie, mieście w 1945 r. znacznie mniejszym od Przemyśla^[1].

W miesiąc po rozpoczęciu swojej działalności PKWN wydał Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji (Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8), który wszedł w życie 22 sierpnia 1944. W dekrecie tym (art. 11) zniesiono strukturę administracyjną wprowadzoną przez Niemcy i przywrócono przedwojenny podział administracyjny Polski. Tym samym na obszarze południowo-wschodniej części państwa polskiego ponownie zaczęło funkcjonować województwo lwowskie, jednakże w okrojonym kształcie terytorialnym i z faktyczną stolicą w Rzeszowie, gdzie 18 sierpnia 1944 powołano Wojewódzką Radę Narodową obejmującą swą jurysdykcją wyłącznie te tereny przedwojennego województwa lwowskiego, które na mocy Porozumienia między PKWN a rządem ZSRR o polsko-radzieckiej granicy z 27 lipca 1944 r. nie zostały wcielone do Związku Radzieckiego.

Przez niemal cały następny rok nie używano nazwy województwa (jeżeli już trzeba było o nim wspomnieć, stosowano zwykle określenie „województwo z siedzibą w Rzeszowie”), a jego obszar ewoluował ze względu na brak jednoznacznych i mających powszechne uznanie prawnomiędzynarodowe ustaleń co do nowej granicy Polski na wschodzie (np. w „Rzeszowskim Dzienniku Wojewódzkim” ze stycznia 1945 roku wśród miejscowości powiatu leskiego wymieniono Ustrzyki Dolne, Czarną, Lutowiska i Łobozew, które faktycznie do 1951 roku znajdowały się po drugiej stronie granicy).

Dopiero 7 lipca 1945 r. PKWN wydał dekret o utworzeniu województwa rzeszowskiego (Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168), określający ostatecznie jego granice i wchodzący w życie dniem 18 sierpnia. Zgodnie z dekretem, nowe województwo składało się z 13 powiatów byłego województwa lwowskiego: brzozowskiego, jarosławskiego, kolbuszowskiego, krośnieńskiego, lubaczowskiego, leskiego, łańcuckiego, niżańskiego, przemyskiego, przeworskiego, sanockiego, rzeszowskiego i tarnobrzeskiego, oraz 4 powiatów przed wojną i tuż po wojnie wchodzących w skład województwa krakowskiego: dębickiego, jasielskiego, gorlickiego i mieleckiego. Kilka dni wcześniej^[a] do województwa lubelskiego przyłączono północne skrawki powiatu rawskiego (gminy Lubycza Królewska, Uhnów i Tarnoszyn) i zachodnie powiatu sokalskiego (gminy Krystynopol, Chorobrów, Waręż i Bełz) z byłego województwa lwowskiego^[2][3].

Ostateczny kształt, obowiązujący do reformy administracyjnej w 1975 roku, województwo rzeszowskie przyjęło 15 lutego 1951 r., gdy na mocy polsko-radzieckiej umowy do Polski przyłączono część Bieszczadów z Ustrzykami Dolnymi^[4].

Źródło:^[23]

• Podział administracyjny Polski 1944–50
• Podział administracyjny Polski 1950–56
• Podział administracyjny Polski 1957–75
• Polska reforma administracyjna (1975)

• Rzeszowski Dziennik Wojewódzki (1945–1949) (Archiwalne wydania zdigitalizowane i udostępnione w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej)
• Dziennik Urzędowy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie (1950) (Archiwalne wydania zdigitalizowane i udostępnione w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej)
• Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie (1951–1974) (Archiwalne wydania zdigitalizowane i udostępnione w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej)