Ten artykuł dotyczy wsi w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Manasterz

wieś
Stacja kolejki wąskotorowej
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przeworski
Gmina	Jawornik Polski
Liczba ludności (2021)	816[2]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-230[3]
Tablice rejestracyjne	RPZ
SIMC	0604070[4]
Położenie na mapie gminy Jawornik Polski Manasterz
Położenie na mapie Polski Manasterz
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Manasterz
Położenie na mapie powiatu przeworskiego Manasterz
49°56′05″N 22°20′43″E/49,934722 22,345278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Manasterz – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Jawornik Polski^[5][4]. Leży nad rzeką Mleczką.

Do 1954 roku istniała gmina Manasterz. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Manasterz. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa przemyskiego.

Z wykopalisk w Manasterzu wynika istnienie osady otwartej z okresu VII w. p.n.e. Niszczycielskie najazdy Hunów na przełomie V i VI wieku spaliły osadę. Przebywały na tych terenach plemiona słowiańskie, czy też związek plemienny Lędzian. Odkryte w pobliżu Manasterza ślady domostw z XIII w. świadczą, że były w tych okolicach półziemianki, najczęściej o wymiarach 4 x 4 m, z kamiennym piecem w rogu chaty i słupami podtrzymującymi ściany i dach. Badania wykopaliskowe sugerują istnienie w X-XIII wieku osadnictwa obronnego oraz przypuszczalnie świątyni (manasteru), od którego pochodzi nazwa miejscowości.

Historia Manasterza ściśle wiąże się z historią parafii utworzonej przed rokiem 1452. Pierwotny kościół drewniany, pw. św. Katarzyny PM, zbudowany został wraz z utworzeniem parafii w roku 1452. Taką datę, umieszczona na belce kościelnej, odnalazł biskup Wacław Hieronim Sierakowski wizytujący parafię w 1745 roku. W 1479 proboszczem w Manasterzu był Jan z Hyżnego. W roku 1611 dawne uposażenie parafii odnowiła kolatorka księżna Anna Ostrogska z Jarosławia.

W 1624 roku, w oktawę święta Bożego Ciała, na Manasterz napadli Tatarzy i go zniszczyli ogniem i mieczem. Jeszcze tragiczniejsze okazały się najazd szwedzki w 1655 i najazd księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego w 1657 roku. Przy końcu maja 1772 roku przez Manasterz przeszły wojska austriackie generałów Esterhazyego i Hadika, dokonując I rozbioru Polski. W wyniku rozbioru ziemie te znalazły się pod austriackim panowaniem i otrzymały nazwę Królestwa Galicji i Lodomerii.

W 1783 roku kościół w Manasterzu był bardzo zniszczony. Rozebrano go w roku 1881. Obecny kościół murowany zbudowano w latach 1881-82, kosztem kolatora Józefa Kellermana. Poświęcono go w roku 1886. Konsekrował świątynię pw. św. Katarzyny w roku 1895 biskup sufragan przemyski Jakub Glazer (1887–1898).

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego^[6]:

• zespół kościoła pw. św. Katarzyny. Stary, drewniany kościół rozebrano w 1881 roku. Fundatorem obecnej świątyni był właściciel majątku Józef Kellerman. Część wyposażenia barokowego przeniesiono ze starego kościoła. Krzyż gotycki pochodzi z 1522 roku. Organy 9-głosowe ufundował w roku 1894 ksiądz Wojciech Białas. Polichromie wykonał w 1960 roku art. J. Gross z Gliwic;
  • dzwonnica, 1910;
  • ogrodzenie metalowe, 1928;
• dworzec kolejki wąskotorowej i magazyn, XIX/XX w., nr rej.: A-463 z 30.09.1991 (dec.: kolejka wąskotorowa Przeworsk-Dynów).

• 
  Kościół
• 
  Wnętrze kościoła
• 
  Wnętrze kościoła
• 
  Dzwonnica
• 
  Ogrodzenie

• Manasterz (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 89 .