Naturalne planowanie rodziny (NPR), metody rozpoznawania płodności (MRP), metody obserwacji cykli (MOC), FAM (ang. fertility awareness methods) – metody rozpoznawania okresów płodnych i niepłodnych w cyklu miesiączkowym kobiety na podstawie obserwacji wskaźników płodności, takich jak śluz oraz stan szyjki macicy, a także pomiarów podstawowej temperatury ciała. Metody te wykorzystuje się zarówno w celach antykoncepcyjnych[1], jak i jako wsparcie w okresie planowania ciąży. Mają również duże zastosowanie w diagnostyce i leczeniu zaburzeń hormonalnych.
Klasyfikacja metod rozpoznawania płodności
[edytuj | edytuj kod]Metody rozpoznawania płodności dzieli się ze względu na liczbę wskaźników, które uwzględnia się w interpretacji przebiegu cyklu.
| Metoda | Śluz szyjkowy |
Pomiar PTC |
Obserwacja szyjki macicy |
Obserwacja zespołu objawów jajeczkowania |
Kalkulacje |
|---|---|---|---|---|---|
| Metody jednowskaźnikowe | |||||
| Metoda Billingsów |  |
||||
| Model Creightona | |
||||
| Metoda termiczna | |
||||
| Metody wielowskaźnikowe | |||||
| Metoda objawowo-termiczna Kippleyów (LMM)[2] | |
|
|
||
| Metoda objawowo-termiczna Kramarek[3] | |
|
|
|
|
| Metoda objawowo-termiczna niemiecka[4] | |
|
|
| |
| Metoda Rötzera | |
|
|
||
| Metoda podwójnego sprawdzenia (tzw. angielska) |
|
|
|
|
|
Czasami do metod rozpoznawania płodności zalicza się także metodę laktacyjną niepłodności poporodowej (LAM), jednak WHO uznaje ją za osobną metodę[5]. Metodą rozpoznawania płodności nie jest natomiast tzw. kalendarzyk, ponieważ nie uwzględnia prowadzenia obserwacji wskaźników płodności (okres płodności wyznacza się na podstawie statystyk).
Zastosowania obserwacji cyklu
[edytuj | edytuj kod]Antykoncepcja
[edytuj | edytuj kod]Obserwacja wskaźników płodności może być wykorzystywana w celu zapobiegania ciąży jako wyłączna metoda antykoncepcyjna lub łącznie z innymi metodami. Jeśli MRP stosowane jest w sposób wyłączny, cel antykoncepcyjny osiąga się poprzez rezygnację ze współżycia w okresie płodnym lub zastępowanie go innymi czynnościami seksualnymi. Łączenie MRP z innymi metodami oznacza zazwyczaj stosowanie środków barierowych w czasie płodnym[6].
Planowanie ciąży
[edytuj | edytuj kod]Stosowanie regularnej obserwacji cyklu pozwala ustalić dni najwyższej płodności, co może ułatwić starania o dziecko i przyspieszyć osiągnięcie ciąży. Nowoczesne metody rozpoznawania płodności pozwalają również prognozować termin porodu z większą precyzją niż obliczenia opierające się na dacie ostatniej miesiączki (OM). Pomiary podstawowej temperatury ciała, dokonywane w pierwszym trymestrze ciąży, pozwalają ocenić, czy ciąża nie jest zagrożona.
Diagnostyka i leczenie zaburzeń hormonalnych
[edytuj | edytuj kod]Obserwacja wskaźników płodności ułatwia diagnostykę (i ewentualne leczenie) takich zaburzeń i chorób jak:
- brak lub znaczne opóźnienie owulacji,
- hiperprolaktynemia,
- niedomoga lutealna,
- zespół policystycznych jajników (PCOS).
Instytucje i organizacje promujące NPR/MRP
[edytuj | edytuj kod]- Stowarzyszenie Liga Małżeństwo Małżeństwu
- Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli NPR (PSNNPR)[7]
Skuteczność
[edytuj | edytuj kod]Skuteczność metod rozpoznawania płodności jest zróżnicowana i zależy od:
- rodzaju metody
- poprawności i konsekwencji stosowania
- motywacji
- rodzaju antykoncepcji, z którą się je łączy
Najwyższą skutecznością wykazuje się prawidłowo stosowana metoda objawowo-termiczna. Jej skuteczność wynosi 99,5% dla stosowania wyłącznego i 99,4% dla stosowania łącznie z antykoncepcją barierową[6][8]. Jest to wartość porównywalna ze skutecznością wkładek domacicznych (99,4–99,8%[8]) i tabletek hormonalnych (99,7%[8]).
Metody jednowskaźnikowe mają nieco niższą skuteczność (wyjątkiem jest model Creightona) i jest to odpowiednio 93,7–99,2% dla metody termicznej i 96,1–99,5% dla metody Billingsa.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ R.A. Hatcher i inni, Contraceptive Techology, wyd. 18, New York: Ardent Media, s. 317.
- ↑ Metoda Kippleyów. Cyklometr. [dostęp 2016-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-11)].
- ↑ Opis metody polskiej. Stowarzyszenie Miłość i Odpowiedzialność. [dostęp 2016-05-08].
- ↑ Maciej Tabor: Metoda niemiecka. npr.pl. [dostęp 2017-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-26)]. (pol.).
- ↑ WHO | Family planning.
- ↑ a b P. Frank-Herrmann i inni, The effectiveness of a fertility awareness based method to avoid pregnancy in relation to a couple's sexual behaviour during the fertile time: a prospective longitudinal study, „Human Reproduction (Oxford, England)”, 22 (5), 2007, s. 1310–1319, DOI: 10.1093/humrep/dem003, PMID: 17314078 [dostęp 2023-01-19] (ang.).
- ↑ Polskie Stowarzyszenie Naturalnego Planowania Rodziny [online], Naturalne Planowanie Rodziny [dostęp 2024-09-26] (pol.).
- ↑ a b c J. Trussell, Contraceptive Efficacy, [w:] R.A. Hatcher i inni, Contraceptive Techology, wyd. 20, New York: Ardent Media, 2011.
