Park Karola Marcinkowskiego

nr rej. 274[1] z 3 stycznia 1985
Jesień w parku
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Dzielnica	Osiedle Stare Miasto
Powierzchnia	9,4 ha
Data założenia	1905
Położenie na mapie Poznania Park Karola Marcinkowskiego
Położenie na mapie Polski Park Karola Marcinkowskiego
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Park Karola Marcinkowskiego
52°24′12,74″N 16°55′06,23″E/52,403539 16,918397
Multimedia w Wikimedia Commons

Park Karola Marcinkowskiego (dawniej: Park Schillera, niem. Schillerpark) – zabytkowy park zlokalizowany w centrum Poznania (Dzielnica Cesarska) przy alei Niepodległości i ul. Towarowej. Obecna nazwa została nadana w 1919.

Zaaranżowany w latach 1905–1906 (część północna – starsza) w miejscu zlikwidowanych fortyfikacji Twierdzy Poznań, jako południowe zwieńczenie Dzielnicy Cesarskiej (miał wówczas nieco ponad 3 hektary^[2]). Początkowo nosił nazwę Parku Schillera. W okresie budowy park otrzymał nowy staw, który został zarybiony, a nad jego brzegami posadzono grupy wierzb płaczących i srebrnobarwnych. Posadowiono na nim też wodotrysk skonstruowany przez firmę Bracia Körting. W parku istniał też plac zabaw dla dzieci od strony ul. Towarowej^[2]. Poszerzony dwukrotnie po II wojnie światowej:

• w latach 1946–1948 o tereny zlikwidowanego cmentarza ewangelickiego św. Krzyża,
• w latach 1957–1958 o tereny zlikwidowanego cmentarza katolickiego św. Marcina z kwaterą greckokatolicką z 1857 (na cmentarzu tym znajdował się w latach 1911–1923 grób Karola Marcinkowskiego – patrona terenu).

28 marca 2011 północna część parku (zawarta w trójkącie ulic Składowej i Towarowej oraz alei Niepodległości) została wydzielona jako Park Romana Maciejewskiego^[3].

Na terenie parku, w jego centrum, znajduje się staw z okresu budowy parku z fontanną. Również w północnej części (obecnie w Parku Romana Maciejewskiego^[3]) założenia istnieje zabytkowy, murowany basen fontannowy z 1913, na środku którego stała ongiś figura wojownika brandenburskiego w XVII-wiecznej zbroi, ze sztandarem w dłoni^[2] (autorem dzieła był Reinhold Felderhoff). Fontanna, zrewitalizowana w maju 2012, stanowi element Forum Academicum, tryskając na wysokość dwóch metrów^[4].

Przed 1918 w parku znajdowało się popiersie Friedricha Schillera autorstwa Paula Strassbergera-Reinikkendorfa (kopia dzieła Johanna Heinricha Danneckera z biblioteki weimarskiej). Obecnie, w pobliżu stawu, stoi popiersie Juliusza Słowackiego, autorstwa Władysława Marcinkowskiego z 1923 (biały marmur). Przetrwało ono okupację hitlerowską, zakopane w ziemi przez robotników ogrodów miejskich. Postawione zostało dla uczczenia poety, który przebywał w Poznaniu w 1848 i mieszkał przy ul. Piekary. Przy alei Niepodległości stoi natomiast modernistyczna rzeźba Paw, autorstwa Anny Krzymańskiej. Park zdobiła też kiedyś rzeźba Pożegnanie Marii autorstwa Stanisława Jagmina inspirowana twórczością Antoniego Malczewskiego – autora powieści poetyckiej Maria.

Pozostałością dawnej twierdzy jest Bastion Colomb – dawny blokhauz przeciwskarpy bastionu IV. Do 1998 znajdował się on pod ziemią. Po odkopaniu i osuszeniu dolnej kondygnacji, która była całkowicie zalana, oddano go do użytku komercyjnego. W chwili obecnej mieści się w nim Pub Fort Colomb. Budowla jest jedyną pozostałością lewobrzeżnego ciągu umocnień. W pobliżu przystanku autobusowego od strony alei Niepodległości zachowane są natomiast mury oporowe prawego placu broni oraz przekopu w stoku bojowym dla bocznicy kolejowej. Łączyła ona od lat 60. XIX wieku dworzec Główny z magazynami artyleryjskimi w obrębie umocnień twierdzy.

W rejonie ulicy Towarowej planowane jest posadowienie Pomnika Wypędzonych Wielkopolan (obecnie niewielka stela).

Na uwagę zasługuje grupa wierzb o prawie trzymetrowym obwodzie. W latach 50. XX wieku w parku zamieszkiwała para grubodziobów. Przed II wojną gniazdowały tutaj aż 24 gatunki ptaków. W latach 50. było ich już tylko 14. Zniszczenia wojenne w parku były bardzo znaczące, zarówno w obszarze flory, jak i fauny. Obecnie skład flory jest przede wszystkim oparty na: platanach klonolistnych, klonach, kasztanowcach białych, dębach (w tym szypułkowych), wiązach, topolach kanadyjskich, wierzbach, jesionach wyniosłych, wierzbach kruchych oraz rzadszych – bożodrzewach gruczołkowatych i orzechach tureckich. Po raz pierwszy w Poznaniu nasadzono tutaj świdośliwę Lamarcka (2015)^[5].

Przy granicach parku stoi wiele znaczących poznańskich budowli: Izba Rzemieślnicza, Collegium Novum UAM, Dyrekcja Kolei, Uniwersytet Ekonomiczny, biurowiec Delta i dworzec PKS. Kontynuacją ciągu parków na południe jest Park Izabeli i Jarogniewa Drwęskich, a na północ Park Romana Maciejewskiego.

• Poznań – atlas aglomeracji 1:15.000, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8.
• WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 102, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412 .
• Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, s. 240-241, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 .
• Praca zbiorowa, Poznań – spis zabytków architektury, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2004, s. 49, ISBN 83-89525-07-0.
• Helena Szafran, Miasto Poznań i okolica, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań, 1959], s. 121-124.
• Poznań – przewodnik po zabytkach i historii, JanuszJ. Pazder (oprac.), JerzyJ. Borwiński, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 226-227, ISBN 83-87847-92-5, OCLC 830535344 .