Piękna i Bestia

Beauty and the Beast

Logo filmu
Gatunek	romans, fantasy, musical
Data premiery	wersja analogowa: 29 września 1991 28 maja 1993 (Polska) wersja IMAX: 1 stycznia 2002 4 stycznia 2002 (Polska) wersja 3D: 13 stycznia 2012 3 lutego 2012 (Polska)
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski, francuski
Czas trwania	84 minuty (wersja oryginalna) 91 minut (edycja specjalna)
Reżyseria	Kirk Wise, Gary Trousdale
Scenariusz	Linda Woolverton
Główne role	Paige O’Hara Robby Benson Richard White Jerry Orbach David Ogden Stiers Angela Lansbury Bradley Pierce Rex Everhart
Muzyka	Alan Menken
Scenografia	Devorah Herbert, Macie Vener, Martha Ring
Montaż	John Carnochan
Produkcja	Sarah McArthur, Don Hahn
Wytwórnia	Walt Disney Pictures Walt Disney Feature Animation Silver Screen Partners IV
Dystrybucja	wersje analogowa i IMAX: Buena Vista Pictures Distribution, Inc. wersja 3D: Walt Disney Studios Motion Pictures
Budżet	25 mln USD
Przychody brutto	425 mln USD
Kontynuacja	Piękna i Bestia. Zaczarowane Święta (1997)
Nagrody
2 Oscary, 3 Złote Globy, Annie, 2 Nagrody Grammy, LAFCA, 4 Top Listy
Strona internetowa

Piękna i Bestia (ang. Beauty and the Beast) – amerykański pełnometrażowy film animowany z 1991 roku. Oparty na podstawie francuskiej baśni ludowej o tej samej nazwie.

Film doczekał się dwóch sequeli Piękna i Bestia. Zaczarowane święta i Piękna i Bestia. Zaczarowany świat Belli. W 2017 roku powstał aktorski remake Piękna i Bestia.

Główny temat muzyczny został oparty na Karnawale zwierząt Camille Saint-Saënsa.

Gdzieś w francuskojęzycznym regionie Europy^[a] na przełomie XVIII i XIX wieku żyje okrutny i samolubny książę^[b]. Odmawia schronienia przed burzą starej żebraczce oferującej mu zaczarowaną różę. Żebraczka będąca piękną czarodziejką ujawnia swoją prawdziwą tożsamość i za karę przemienia księcia w przerażającą bestię, a jego służących w przedmioty gospodarstwa domowego. Ostrzega księcia, że zaklęcie zostanie złamane tylko wtedy, gdy ten do swych 21. urodzin nauczy się kochać innych i być kochanym, zanim opadnie ostatni płatek róży, w przeciwnym razie na zawsze pozostanie Bestią^[1].

Mija kilka lat. W jednej wsi mieszka Bella, córka ekscentrycznego wynalazcy Maurycego. Wyróżniająca się na tle reszty wsi swym zamiłowania do książek marzy o przygodach i podróżach. Stara się unikać wielbionego przez mieszkańców Gastona, narcystycznego i seksistowskiego myśliwego, chcącego się z nią ożenić wyłącznie dla swego prestiżu. Pewnego razu Maurycy wyjeżdża z nowym wynalazkiem na konkurs. Błądząc wśród leśnych ostępów trafia do położonego na odludziu ponurego zamku, gdzie więzi go Bestia. Tymczasem Gaston chce zmusić Bellę do ślubu, która zniesmaczona myślą o byciu jego żoną spławia go jednocześnie robiąc mu obciach przed ludźmi mającymi uczestniczyć w przygotowanym weselu. Wściekły Gaston przysięga uczynić Bellę swoją żoną, niezależnie od jej odmów^[2].

Do domu Belli powraca tylko Filip, koń Maurycego. Bella widząc przestraszone zwierzę i niepokojąc się o los ojca postanawia go odszukać. Dociera do zamku Bestii i w zamian za wolność ojca, proponuje zajęcie jego miejsca. Widząc, że to jedyna szansa na przełamanie klątwy Bestia spełnia prośbę i brutalnie wypędza Maurycego bez możliwości pożegnania z córką. Bestia źle się czując z tym, że skrzywdził Bellę, chce ją udobruchać oferując piękną komnatę i najlepsze warunki. Zaznacza, że Belli nie wolno wchodzić do zachodniego skrzydła zamku. Bella żałuje swej decyzji o byciu więźniem, a Bestia nie robi sobie złudzeń, że ona go pokocha^[3].

Gaston w swej tawernie czując się upokorzony przez Bellę jest pocieszany przez swego pomocnika Lefou i wieśniaków. Maurycy nagle wpada do tawerny mówiąc o bestii, jednak nikt mu nie wierzy. Gaston zdaje sobie wtedy sprawę, że może wykorzystać słowa Maurycego na swoją korzyść. Belle zaprzyjaźnia się ze sługami Bestii – kandelabrem Płomykiem, zegarem Trybikiem, czajnikiem panią Imbryk i jej synem-filiżanką Bryczkiem, którzy opowiadają o klątwie ich pana. Gdy wędruje do zachodniego skrzydła i znajduje różę, Bestia przyłapuje ją i ze złością wypędza. Po chwili żałując swego wybuchu udaje się za Bellą, która decyduje się uciec z zamku. W lesie zostaje zaatakowana przez watahę wilków, ale Bestia ratuje ją zostając przy tym ranny. Bella wraca z nim do zamku i leczy jego rany^[4].

Gaston przekupuje monsieura D’Arque, naczelnika miejskiego szpitala dla obłąkanych, aby zamknął Maurycego jako wariata. Chce zmusić Bellę do poślubienia go w zamian za uwolnienie jej ojca. Zanim jednak zdążą działać, Maurycy wyrusza do zamku, aby podjąć próbę ratunku córki. Bestia chcąc zrobić coś dobrego dla Belli, prezentuje jej swoją gigantyczną bibliotekę. Gdy mija czas, rodzi się uczucie między Bellą a Bestią. Bella chce poznać los jej ojca i dzięki magicznemu lusterku Bestii widzi, jak upada w lesie. Bestia niechętnie zwraca jej wolność, by mogła ocalić ojca i daje jej lusterko na pamiątkę. Na pytania niemile zaskoczonych sług mówi, że zaprzepaścił szansę na złamanie klątwy z miłości do Belli. Po tym, jak Bella zabiera Maurycego do domu, zjawia się cała wieś celem wysłania go do psychiatryka^[5].

Bella używa lusterka, aby pokazać Bestię mieszkańcom, udowadniając zdrowie psychiczne jej ojca. Widząc, że ona kocha Bestię, zazdrosny Gaston podburza ludzi, aby pomogli mu zabić konkurenta i zamyka Bellę z Maurycym w piwnicy. Uwalnia ich Bryczek, który przybył do ich domu jako pasażer na gapę. Słudzy zamku skutecznie odpierają szturm wieśniaków, lecz Gaston atakuje Bestię zbyt przygnębionego odejściem Belli, by walczyć. Bestia odzyskuje ducha walki, widząc powrót Belli i pokonuje Gastona, ale oszczędza mu życie. Gdy ponownie łączy się z Bellą zostaje śmiertelnie ugodzony nożem przez Gastona, który tracąc równowagę ginie spadając z dużej wysokości. Bestia umiera w ramionach Belli wyznającej mu swoją miłość, nim opadnie ostatni płatek róży. Zaklęcie zostaje cofnięte, ożywiając Bestię i przywracając jemu i jego sługom ludzką postać, a zamkowi dawny wygląd. Książę i Bella świętują organizując wesele na uroczystym balu^[6].

• Paige O’Hara – Bella
• Robby Benson – Bestia / książę
• Richard White – Gaston
• Jerry Orbach – Płomyk
• David Ogden Stiers –
  • Trybik,
  • Narrator
• Angela Lansbury – Pani Imbryk
• Bradley Pierce – Bryczek
• Rex Everhart – Maurycy
• Jesse Corti – Lefou
• Hal Smith – koń Filip
• Jo Anne Worley – Szafa
• Kimmy Robertson – Miotełka
• Brian Cummings – Piec
• Frank Welker – pies Sułtan
• Tony Jay – psychiatra
• Alvin Epstein – księgarz
• Alec Murphy – piekarz
• Mary Kay Bergman –
  • Bimbetka #1
  • Bimbetka #2
• Kath Soucie – Bimbetka #3

Wersja wydana na VHS z angielskim dubbingiem i polskim lektorem, którym był Tomasz Knapik.

Wersja polska: Studio Opracowań Filmów w Warszawie
Reżyseria: Maria Piotrowska
Dialogi: Krystyna Skibińska-Subocz
Dźwięk:

• Alina Hojnacka-Przeździak,
• Jerzy Januszewski

Montaż: Gabriela Turant-Wiśniewska
Wystąpili:

• Katarzyna Skrzynecka – Bella
• Stefan Każuro – Bestia / książę
• Marek Stołowski – Gaston
• Jacek Czyż – Płomyk
• Ryszard Nawrocki – Trybik
• Krystyna Tkacz – pani Imbryk
• Norbert Jonak – Bryczek
• Gustaw Lutkiewicz – Maurycy
• Marian Opania – Lefou
• Wiesław Machowski – księgarz
• Leopold Matuszczak – piekarz

Opracowanie wersji polskiej: Start International Polska
Reżyseria: Joanna Wizmur
Dialogi: Krystyna Skibińska-Subocz
Kierownictwo muzyczne: Marek Klimczuk
Teksty piosenek: Marcin Sosnowski
Wystąpili:

• Jolanta Wilk – Bella (dialogi)
• Katarzyna Pysiak – Bella (śpiew)
• Stefan Każuro – Bestia / książę
• Jakub Szydłowski – Gaston
• Jacek Czyż – Płomyk
• Ryszard Nawrocki – Trybik
• Mirosława Krajewska – pani Imbryk
• Krzysztof Królak – Bryczek
• Gustaw Lutkiewicz – Maurycy
• Wojciech Paszkowski – Lefou
• Anna Apostolakis – Szafa (dialogi)
• Anna Kruszyńska – Szafa (śpiew)
• Dorota Dobrowolska-Ferenc – Miotełka
• Aleksander Bednarz – Kucharz
• Tomasz Marzecki – psychiatra
• Krzysztof Zakrzewski – piekarz
• Andrzej Gawroński – księgarz
• Dorota Miśkiewicz – Bimbetka #1
• Agnieszka Piotrowska – Bimbetka #2
• Iwona Zasuwa – Bimbetka #3
• Janusz Bukowski – Narrator
• Ilona Kucińska
• Katarzyna Kwiatkowska
• Monika Kwiatkowska
• Agnieszka Nowak-Betley
• Joanna Orzeszkowska
• Katarzyna Skolimowska
• Dariusz Błażejewski
• Jarosław Boberek
• Artur Kaczmarski
• Zbigniew Konopka
• Jacek Kopczyński
• Jan Kulczycki
• Paweł Szczesny
• Jonasz Tołopiło

i inni

Materiał źródłowy: ^[7][8]

Nagrody w 1992

• Annie najlepszy film animowany
• Złoty Glob najlepszy musical lub komedia
• Złoty Glob najlepsza piosenka
• Złoty Glob najlepsza muzyka
• Oscar najlepsza piosenka
• Oscar najlepsza muzyka

Nominacje w 1992

• Oscar najlepszy film
• Oscar najlepszy dźwięk
• Saturn najlepsza muzyka

Nagrody w 1993

• Grammy najlepsza muzyka
• Grammy najlepsza piosenka
• Złoty Ekran

Nominacje w 1993

• BAFTA najlepsza muzyka
• BAFTA najlepsze efekty specjalne
• Saturn najlepszy film fantasy

• Laurie Frost: Disney Księżniczka: Skarbiec magicznych historii. Ewa Tarnowska (tłum.). Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2021. ISBN 978-83-8262-018-4. (pol.).

• Piękna i Bestia w bazie IMDb (ang.)
• Piękna i Bestia w bazie Filmweb