Ten artykuł dotyczy praktyki religijnej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Pokuta – jedno z fundamentalnych pojęć w tradycji chrześcijańskiej, które odnosi się do praktyki wyrażania skruchy za popełnione grzechy oraz dążenia do poprawy życia duchowego i moralnego^[1]. Jest to akt mający na celu naprawienie relacji z Bogiem i bliźnimi po naruszeniu zasad moralnych i duchowych^[2][3]. Bywa rozumiana jako kara za grzechy oraz działanie narzucone przez innych (zwierzchników religijnych) lub wybrane dobrowolnie, mające zadośćuczynić Bogu lub ludziom wyrządzone zło (grzech)^[4].

Słowo „pokuta” pochodzi z języka staropolskiego i ma korzenie w starosłowiańskim słowie „pokutъ”(1). Starosłowiańskie „pokutъ” jest złożone z prefiksu „po-” i rdzenia „kutъ”. „Po-” jest prefiksem oznaczającym przekroczenie, przemianę, zmianę, a „kutъ” pochodzi od słowa „kъtъ”, co oznacza „kąt”, „zakątek”^[5]. W tym kontekście, słowo „pokutъ” może być interpretowane jako „zmiana kierunku”, „odwrócenie się”, „nawrócenie”^[6].

Pokuta według Katechizmu Kościoła Katolickiego (KKK 1430-1433) to nie tylko zewnętrzne akty, ale przede wszystkim wewnętrzna przemiana serca i nawrócenie. Jest to dzieło łaski Bożej, które wymaga naszej odpowiedzi i zaangażowania w różne formy wyrażania skruchy i poprawy życia^[7].

{{Cytat}} Brakujące pola: autor. W tradycji chrześcijańskiej opartej na Ewangelii pokuta przybiera następujące podstawowe formy:

• modlitwa,
• post,
• jałmużna.

Formy pokutne są ściśle związane z nawróceniem, wiarą w miłosierdzie Boga i pokorą, dlatego oderwane od tych kontekstów pozostają bez wartości jako akt religijny.

W wielu wyznaniach chrześcijańskich istnieją w kalendarzu cykliczne okresy pokuty (np. wielki post, suche dni) oraz praktyki pokutne mające na celu ułatwienie rozwoju duchowego i moralnego (np. pielgrzymka).

Niektóre wyznania chrześcijańskie (np. Kościół katolicki i Cerkiew prawosławna) mają również sakramentalną formę pokuty jako znak działania łaski Bożej.

W greckim oryginale Nowego Testamentu, za słowem „pokuta” najczęściej stoi greckie słowo „metanoia” (μετάνοια), które dosłownie oznacza „zmiana myślenia” lub „nawrócenie”^[8]. W kontekście biblijnym, metanoia jest często tłumaczona jako „nawrócenie” lub „pokuta”^[9]. Odnosi się do duchowego procesu, w którym człowiek uznaje swoje grzechy, żałuje za nie, i decyduje się na zmianę swojego życia, aby żyć w zgodzie z nauczaniami Chrystusa^[10]. To jest proces głębokiej wewnętrznej transformacji, która prowadzi do zmiany postaw i zachowań^[11].

Jednym z przykładów jest Ewangelia Mateusza 3:2, gdzie Jan Chrzciciel mówi: „Pokutujcie, bo przybliżyło się królestwo niebieskie”^[12]. W greckim oryginale, fraza Pokutujcie to „metanoite”^[13]. Inny przykład to Dzieje Apostolskie 2:38, gdzie Piotr mówi do tłumu: „Pokutujcie i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na przebaczenie grzechów...”^[12]. W greckim oryginale, fraza „Poczujcie żal” to „metanoēsate”^[13].

Za słowem pokuta może stać także greckie słowo „metamelomai” (μεταμέλομαι), które dosłownie oznacza „czuć żal” lub „żałować”^[8]. Na przykład w Mt 27,3 mamy: „Wtedy Judasz, który Go wydał, widząc, że został potępiony, pełen skruchy zwrócił trzydzieści srebrników arcykapłanom i starszym.”^[12] W greckim oryginale za słowem „pełen skruchy” stoi greckie słowo „metamelētheis”, od „metamelomai”^[13]. Oba terminy mają podobne, ale nieco różne znaczenia. „Metanoia” jest bardziej skupiona na głębokiej zmianie myślenia i nawróceniu, podczas gdy „metamelomai” skupia się bardziej na poczuciu żalu i skruchy^[14].

W Biblii są przykłady osób, które po popełnieniu grzechów podejmują konkretne działania w celu zadośćuczynienia. Te działania mogą być interpretowane jako forma odpokutowania za grzechy, ale są zazwyczaj skierowane na naprawę szkód spowodowanych przez grzech, a nie na karę jako taką^[15]. Na przykład w Ewangelii Łukasza (Łk 19:1-10), mamy historię o celniku Zacheuszu, który, po spotkaniu z Jezusem, postanawia zadośćuczynić za swoje grzechy, mówiąc: „Oto połowę mojego majątku, Panie, dam ubogim, a jeśli kogoś skrzywdziłem, zwrócę czterokrotnie.”^[12] Zacheusz tutaj nie tylko wyraża żal za swoje grzechy, ale również podejmuje konkretne działania, aby naprawić szkody, które wyrządził^[11].

Pokuta to osobiste nawrócenie, proces żałowania za grzechy i odwrócenia się od nich. Ta idea jest zgodna z nauczaniem Marcina Lutra, który w swoim Małym Katechizmie opisuje pokutę jako „prawdziwe poprawienie siebie, prawdziwe żałowanie grzechów, prawdziwe pragnienie uniknięcia grzechu”^[16].

Pokuta to zrozumienie i uznawanie swojej winy wobec Boga i uznawanie Jezusa Chrystusa jako jedynego Zbawiciela, który przynosi przebaczenie grzechów. – W doktrynie protestanckiej, ta idea jest wyrażana w Księdze Wyznań Wiary z Westminster, która mówi, że „pokuta do zbawienia niezbędna jest dla każdego grzesznika, a dla nikogo poza nim nie ma odkupienia, a więc o nią powinien błagać każdy grzesznik”^[17].

W islamie pokutę określa się słowem tawbah. Muzułmanie wierzą, że niezmiennie i wiecznie miłosierny Allah jest gotów odpuścić im każdy każdą winę i przywrócić ich życie do stanu bezgrzeszności, w którym przyszli na świat^[18].

Ale żeby tak się stało, trzeba czuć skruchę i żal za popełnione grzechy^[19], natychmiast je porzucić, nie brnąć w nich, żałować za to, co było w przeszłości, postanowić, iż już nigdy się do niego nie powróci oraz naprawić szkody, które wyrządziło się innym, i zadośćuczynić^[20].

Zobacz kolekcję cytatów Pokuta w Wikicytatach

• Sakrament pokuty i pojednania
• Umartwienie
• Krzyż pokutny
• Dyscyplina (narzędzie)
• flagelanci

• ABC chrześcijanina. Mały słownik, Sylwester Zalewski (red.), Warszawa 1999. ISBN 83-85762-95-7.