Renault FT

Renault FT

Czołg FT Modifié 31 w Musée des Blindés
Dane podstawowe
Państwo	Francja
Producent	Renault
Typ pojazdu	czołg lekki
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	2 (kierowca-mechanik, dowódca-celowniczy)
Historia
Prototypy	grudzień 1916
Produkcja	1917–1919
Egzemplarze	3700
Dane techniczne
Silnik	1 silnik gaźnikowy, 4-cylindrowy Renault 18CV o mocy 35 KM przy 1500 obr./min.
Transmisja	mechaniczna
Pancerz	z walcowanych płyt pancernych, nitowany o grubości 6–22 mm
Długość	5,00 m (z ogonem) 4,10 m (kadłuba)
Szerokość	1,74 m
Wysokość	2,37 m
Prześwit	0,43 m
Masa	6890 (wersja z działkiem) 6500 kg (wersja z karabinem maszynowym)
Osiągi
Prędkość	7,7 km/h (po drodze) 6 km/h (w terenie)
Zasięg pojazdu	35 km
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	0,7 m
Rowy (szer.)	1,35 m
Ściany (wys.)	0,6 m
Kąt podjazdu	20°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 × armata Puteaux SA 18 L/21 kal. 37 mm (zapas amunicji – 237 szt.) lub 1 × km Hotchkiss wz. 14 kal. 8 mm lub Hotchkiss wz. 25 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 4800 szt.)
Wyposażenie
Radiostacja E10ter (czołg TSF)
Użytkownicy
Afganistan, Francja, Belgia, Brazylia, Czechosłowacja, Estonia, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Iran, Japonia, Jugosławia, Litwa, Polska, Rumunia, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Imperium Osmańskie, ZSRR, III Rzesza
Multimedia w Wikimedia Commons

Renault FT (Renault FT Modèle 1917, często określany jako Renault FT-17) – francuski czołg lekki z okresu I wojny światowej produkowany przez przedsiębiorstwo motoryzacyjne Renault, używany przez wiele państw (w tym Polskę), także podczas II wojny światowej.

Włoski czołg Fiat 3000 i radziecki MS-1 konstrukcyjnie wzorowane były na czołgu Renault FT.

Czołg Renault FT został skonstruowany w 1917. Był to pierwszy czołg o klasycznej konstrukcji – typowej dla prawie wszystkich konstruowanych później do czasów obecnych czołgów. Konstrukcja ta charakteryzowała się przedziałem bojowym (załogi) z przodu, uzbrojeniem w pełni obrotowej wieży i przedziałem napędowym z tyłu. Czołg ten przeznaczony był do wsparcia piechoty, dlatego rozwijał niewielką prędkość. Jego niewielkie rozmiary, będące zaletą, powodowały pewne problemy w pokonywaniu okopów i transzei, co starano się zniwelować za pomocą „ogona” – specjalnej konstrukcji montowanej z tyłu kadłuba.

Wyprodukowano około 4000 czołgów (około 3000 podczas I wojny światowej)^[1] tego typu. Czołgi FT były szeroko używane w bitwach końca I wojny światowej, począwszy od ich debiutu 31 maja 1918 w III bitwie pod Aisne. Spośród czołgów wyprodukowanych w czasie wojny 356 zostało zniszczonych przez artylerię, 13 przez miny, 70 z innych przyczyn. Był najskuteczniejszym czołgiem tej wojny.

Po zakończeniu I wojny światowej były one szeroko eksportowane – używane były w większości państw posiadających wojska pancerne, często jako ich pierwsze czołgi. Większość z wyprodukowanych czołgów znajdowała się wciąż w służbie jeszcze w chwili wybuchu II wojny światowej, głównie w armii francuskiej, chociaż wówczas były one już przestarzałe. Podczas wojny domowej w Hiszpanii czołgów Renault FT-17 używały obie strony konfliktu, ponieważ Francja sprzedała 32 sztuki republikanom a Polska 64 sztuki frankistom^[2].

Podczas wojny zimowej między ZSRR a Finlandią, fińskie wojska dysponowały około 30 czołgami Renault FT.

• FT z działem Puteaux SA 18 kal. 37 mm,
• FT z karabinem maszynowym Hotchkiss wz. 14 kal. 8 mm,
• FT z wieżą okrągłą odlewaną Renault (produkowaną też w firmie Forges et Aciéries Paul Girod),
• FT z wieżą stożkową nitowaną Berliet,
• Renault FT 75 BS – FT z działem „blockhaus Schneider” 75 mm,
• Renault TSF – pojazd bez wieży, posiadający radiostacje w specjalnej obudowie,
• FT Modifié 31 – francuska modyfikacja FT, uzbrojona w karabin maszynowy 7,5 mm Reibel z 1931.

 Osobny artykuł: Broń pancerna w II Rzeczypospolitej.

Renault FT były także pierwszymi czołgami na wyposażeniu Wojska Polskiego. Wiosną 1919 w Armii Polskiej generała Hallera we Francji utworzono 1 Pułk Czołgów, wyposażony w 120 czołgów FT. W czerwcu 1919 pułk czołgów razem z armią przetransportowano do Polski, co uczyniło polską armię czwartą na świecie (po Wielkiej Brytanii, Francji i USA) pod względem siły wojsk pancernych. Używane były następnie w wojnie polsko-bolszewickiej, po której na wyposażeniu oddziałów pozostało 112 pojazdów. W okresie międzywojennym zakupiono 35 pojazdów pokrewnych typów oraz zbudowano 26 (lub 27) nowych z części zapasowych, a cały park maszyn z rodziny FT poddano drobnym modernizacjom ze względu na przestarzałą konstrukcję. W służbie WP oryginalne uzbrojenie strzeleckie czołgu w postaci karabinu maszynowego Hotchkiss wz. 14 kal. 8 mm, zastąpiono odmianą tego karabinu, noszącą oznaczenie Hotchkiss wz. 25 kal. 7,92 mm.

Po 1936 roku 80 wozów sprzedano, 64 z nich trafiły do Hiszpanii i były używane w czasie wojny domowej przez wojska frankistowskie^[2]. Ostatecznie w 1939 Wojsko Polskie posiadało 102 pojazdy tego typu^[3]. Zostały one użyte w składzie 111, 112 i 113 kompanii czołgów lekkich (wolnobieżnych) oraz jako drezyny pancerne w składzie pociągów pancernych.

Kompania czołgów Renault

• do działa 37 mm – 6,0 JO, do ckm – 4,0 JO, w tym:

na wozie pancernym:

• do działa 37 mm – 5,92 JO, do ckm – 2,40 JO.

na wozie amunicyjnym:

• do działa 37 mm – 0,08 JO (× 9 czołgów); do ckm – 1,60 JO (× 6 czołgów).
• 1 JO do działa 37 mm: 40 nb, w tym z pociskiem przeciwpancernym – 14 nb, z granatem kruszącym – 26 nb.
• 1 JO do ckm: 2000 nb, w tym z pociskiem Sc (ciężki) – 1400 nb, z pociskiem P (przeciwpancerny) – 200 nb, z pociskiem Ps (przeciwpancerno-świetlny) – 400 nb.

Około 40 egzemplarzy czołgu zachowało się muzeach w Europie, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej i Australii^[4].

Czołg Renault FT, taki sam, jak walczący podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920, zachował się w Afganistanie. W wyniku rozmowy prezydenta Bronisława Komorowskiego z prezydentem Afganistanu Hamidem Karzajem podczas wrześniowej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku w 2012, afgański przywódca zgodził się na przekazanie czołgu Polsce. 26 października czołg trafił do Polski. Renowacji Renault FT dokonać miało Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego w Poznaniu, ale ostatecznie remont wykonany został w Pracowni Konserwacji Ciężkiego Sprzętu Wojskowego w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej (MPTW) – Oddziale Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Obecnie jest eksponowany na wystawie „Wojna 1939. Zrobiliśmy to, co do nas należało” w MPTW w Forcie IX Twierdzy Warszawa. Jedyny oryginalny egzemplarz w Polsce.

Istniejące trzy, wykonane w Polsce repliki czołgu Renault FT (skonstruowane przez Roberta Tirczakowskiego i należące do Fundacji Historii Polskiej Broni Pancernej w Toruniu) wykorzystano w filmie 1920 Bitwa warszawska^[5].

• 
  Opis czołgu z ogonem
• 
  Rozmieszczenie załogi
• 
  Wnętrze wieży
• Pokaz czołgu w Musée des Blindés w Saumur
• 
  Obrona twierdzy brzeskiej (1939). Polskie czołgi Renault FT w bramie cytadeli twierdzy
• 
  Renault FT ze zbioru Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

• Stephen Hart: Atlas wojen pancernych od 1916 roku do chwili obecnej. Czerwonak: Vesper, 2017. ISBN 978-83-7731-247-6.
• AdamA. Jońca AdamA., RajmundR. Szubański RajmundR., JanJ. Tarczyński JanJ., Wrzesień 1939 Pojazdy Wojska Polskiego Barwa i broń, Warszawa: WKiŁ, 1990, ISBN 83-206-0847-3, OCLC 177350879 . Brak numerów stron w książce
• Gazetki kolekcjonerskie Wrzesień 1939, Wydawnictwo FIRST TO FIGHT sp. z o.o. 2014, ISBN 978-83-64186-12-7.

• Prezentacja Renault FT należącego do Muzeum Wojska Polskiego. Film z serii Z arsenału Muzeum Wojska Polskiego
• Republika Czechosłowacka – Czołgi FT (cz.)
• Skrypty szkoleniowe dotyczące Renault FT