Sporofil (gr. spóros = nasienie + phýllon = liść), liść zarodnionośny – liść, na którym tworzą zarodnie z haploidalnymi zarodnikami u widłaków, skrzypów i niektórych paproci. Sporofile mogą występować pojedynczo lub zebrane w kłosy zarodnionośne[1][2].
- Widłakowce
- Sporofile różnią się kształtem od liści asymilacyjnych. Zwykle w górnej części są ząbkowane, łuskowate, bezbarwne, zaostrzone na szczycie, o nasadzie szerokiej i trójkątnej. Na sporofilach znajduje się zazwyczaj jedna zarodnia, osadzona w pobliżu nasady, na brzusznej (doosiowej) stronie sporofilu. Widliczkowce mają sporofile - zróżnicowane na mikrosporofile i makrosporofile - rozmieszczone bardzo gęsto, skrętolegle, na osi kłosa zarodnionośnego. Zwykle w dolnej części kłosa skupione są makrosporofile, a w górnej – mikrosporofile, u niektórych gatunków widliczek oba typy sporofili tworzą oddzielne kłosy. Również sporofile lepidofitów, zebrane w szyszki zarodniowe, zróżnicowane były na makrosporofile położone w dolnej części szyszki i mikrosporofile leżące wyżej. Ustawione były prostopadle do osi szyszki, zwykle spiralnie, rzadziej okółkowo, gęsto, nachodząc na siebie dachówkowato. Pojedyncze zarodnie zlokalizowane były w dolnej części sporofili. Każdy sporofil miał języczek oraz pojedynczą wiązkę przewodzącą.
- U przedstawicieli rodzaju poryblin (z rzędu poryblinowców) wydłużone zarodnie osadzone są pojedynczo u nasady sporofilu, w zagłębieniu, osłonięte przez velum, czyli fałd z rozrośniętej tkanki liścia. U nasady sporofilu znajduje się języczek.
- Psylotowe
- Mają sporofile zebrane w luźny nieregularny kłos zarodnionośny (rodzaje Psilotum i Tmesipteris). U nasady sporofili występują pojedyncze zarodnie z jednakowymi zarodnikami. Gatunki z rodzajów nasięźrzał oraz podejźrzon posiadają jeden liść, którego górna, sporofilowa część posiada liczne zarodnie.
- Skrzypowe
- Sporofile (zwane tu też sporangioforami) mają postać tarczek na trzonkach, przytwierdzonych do osi kłosa zarodnionośnego okółkowo, nadlegle lub międzylegle. Pod tarczkami podczepionych jest 4 do 12 zarodni, w postaci woreczków z jednakowymi zarodnikami.
- Paprocie
- Sporofile mogą być różnie wykształcone – bywają wyspecjalizowane jako organy służące wyłącznie do rozmnażania (np. pióropusznik strusi, podrzeń żebrowiec), u większości gatunków jednak są niezróżnicowane i pełnią również funkcje asymilacyjne (np. nerecznica samcza)[1].
U roślin nasiennych organami homologicznymi do sporofili są wyspecjalizowane organy rozmnażania – łuska nasienna (odpowiednik makrosporofilu) i pręcik (odpowiednik mikrosporofilu) u nagonasiennych oraz owocolistek i pręciki u okrytonasiennych[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Z. Podbielkowski, I. Rejment-Grochowska, A. Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: PWN, 1986, s. 643-801. ISBN 83-01-04394-6.
- ↑ Szweykowska A., Szweykowski J. (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 470. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Janina Jasnowska, Mieczysław Jasnowski, Jan Radomski, Stefan Friedrich, Wojciech W. A. Kowalski: Botanika. Szczecin: Brasika, 2008, s. 336. ISBN 978-83-902821-6-9.