Stara Różanka

wieś
XIX-wieczny murowany wiatrak holenderski w Starej Różance
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Kętrzyn
Liczba ludności (2011)	166[2]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-400[3]
Tablice rejestracyjne	NKE
SIMC	0477995
Położenie na mapie Polski Stara Różanka
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stara Różanka
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Stara Różanka
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kętrzyn Stara Różanka
54°06′47″N 21°24′20″E/54,113056 21,405556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Stara Różanka (niem. Alt Rosenthal^[4]) – wieś w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn, położona przy drogach wojewódzkich nr 591 i nr 650.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Stara Różanka^[4].

Miejscowość była pierwotnie lokowana w 1399 r. na prawie chełmińskim. Po zniszczeniach w czasie wojny trzynastoletniej wielki mistrz krzyżacki Martin Truchsess von Wetzhausen lokował ją ponownie na 60 włókach, w tym 4 włóki na uposażenie kościoła. W opisach Starej Różanki wzmiankowany jest tam proboszcz, ale parafii takiej nie ma w wykazach wsi kościelnych ujętych w archiprezbiteriatach warmińskich. W 1540 r. kościół w Starej Różance występował już jako kościół filialny luterańskiej parafii św. Jerzego w Kętrzynie, a później w Czernikach. Kościół ten rozebrano w 1725 roku (nieużytkowany ze względu na brak wiernych – w miejscowości mieszkali bracia polscy). W 1692 r. w Starej Różance sołtysem był Antoni Miłosowicz, który był właścicielem karczmy i 3 włók ziemi. W Starej Różance w 1697 r. osiedlił się Samuel Suchodolec (Suchodolski), który otrzymał od elektora Fryderyka, późniejszego króla Prus, 16 włók ziemi. Po Samuelu w Starej Różance gospodarzył jego syn Fryderyk Samuel. Suchodolscy utrzymywali kontakty z innymi braćmi polskimi w Prusach. Potomkowie Suchodolskich ze Starej Różanki byli właścicielami Kwiedziny. W miejscowości w 1729 r. powstała szkoła publiczna (przypuszczalnie wcześniej była tam szkoła braci polskich). W XVIII w. mieszkańców miejscowości zdziesiątkowała dżuma. W 1913 r. właścicielem staroróżaneckiego majątku o powierzchni 365 hm² (ha) był Paul Feyerabend.

W 1944 r. w polu, na zachód od Starej Różanki, uruchomiona została stacja radarowa typu „Würzburg”. Podobnego typu stacja była najprawdopodobniej na Diablej Górze. W 1944 r. stacje radarowe weszły w system zabezpieczeń związanych z ewentualnym atakiem lotnictwa na pobliską kwaterę główną Hitlera w Wilczym Szańcu lub którąś z kwater pomocniczych. Po stacji radarowej w Starej Różance pozostały ruiny wysadzonego schronu dla obsługi oraz betonowe postumenty do umocowania urządzeń technicznych stacji.

W Starej Różance zachował się murowany wiatrak typu holenderskiego z XIX wieku. Wiatrak ten w latach 70. XX w. adaptowany został przez kętrzyński „Agrokomples” – Kętrzyńskie Zjednoczenie Rolniczo-Przemysłowe na zajazd o nazwie „Belje”^[5]. Obecnie zajazd jest własnością prywatną.

• Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic; Pojezierze, Olsztyn 1978 (str. 226)