Stop metali (dawniej także: aliaż) – tworzywo o właściwościach metalicznych, w którego strukturze, metal jest osnową, a poza nim występuje co najmniej jeden dodatkowy składnik, zwany dodatkiem stopowym[1]. Dodatki są wprowadzane w celu poprawienia wytrzymałościowych właściwości materiału. Zwykle obniżają plastyczność, przewodnictwo elektryczne i przewodnictwo cieplne.
Stopy otrzymuje się najczęściej przez stapianie składników w stanie ciekłym i odlewanie, po którym – w czasie chłodzenia i dodatkowych zabiegów obróbki cieplnej – powstaje struktura decydująca o właściwościach. Są stosowane również inne techniki wytwarzania stopów, tj. spiekanie, elektroliza lub nasycanie dyfuzyjne w stanie stałym (obróbka powierzchni wyrobów, np. azotowanie, nawęglanie, kaloryzowanie i inne)[2].
Podział stopów ze względu na główny składnik
[edytuj | edytuj kod]
|
Podział stopów ze względu na zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Nazwa | Skład | Zastosowanie |
---|---|---|
Brąz cynowy | 75–78% Cu; 25–22% Sn | odlewy dzwonów |
Brąz aluminiowy | 80–98% Cu; 20–2% Al | monety |
Duraluminium | 5–5,5% Cu; 0,2–1% Si; 0,2–1,1% Mn; 0,2–1,6% Mg; reszta-Al | części samochodowe, samolotowe |
Alniko | 8–12% Al, 15–26% Ni, 5–24% Co, do 6% Cu, do 1% Ti, reszta Fe | magnesy trwałe |
Elektron | do 10% Al; do 3,5% Zn; 1,5–2% Mn; reszta-Mg | części samolotowe |
Konstantan | 60% Cu; 40% Ni | Oporniki elektryczne |
Lut cynowy | 17–90% Sn; 0,25–6% Sb; reszta-Pb | lutowanie |
Mosiądz twardy | 50–80% Cu; reszta-Zn | okucia, osprzęt |
Nowe srebro (alpaka, argentan) | 45–70% Cu; 8–28% Ni; 8–45% Zn | wyroby artystyczne |
Stal szybkotnąca | 0,6–0,7% C; 0,2–3% Mn; 0,1–0,3% Si; 12–26% W; 4–5% Cr; reszta-Fe | narzędzia skrawające |
Stal węglowa | 0,5–1,6% C; 0,15–0,25% Si; 0,1–0,3% Mn; reszta-Fe | narzędzia |
Stop drukarski | 50–80% Pb; 12–26% Sb; do 22% Sn | czcionki, odlewy drukarskie |
Stop ferromagnetyczny | 24–30% Ni; 9–13% Al; 5–10% Co; reszta-Fe | magnesy trwałe |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stop, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-22] .
- ↑ Encyklopedia techniki – Metalurgia. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1978, s. 387–388, 584–586. (pol.).
- ↑ Encyklopedia Popularna. Warszawa: PWN, 1966, s. 1039.