cyna ← antymon → tellur | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
srebrzystoszary | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Widmo emisyjne antymonu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nazwa, symbol, l.a. |
antymon, Sb, 51 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Grupa, okres, blok | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stopień utlenienia |
III, V | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości metaliczne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości tlenków |
średnio kwasowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Masa atomowa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stan skupienia |
stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gęstość |
6697 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura topnienia |
630,63 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura wrzenia |
1587 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) |
Antymon (Sb, łac. stibium) – pierwiastek chemiczny z grupy metaloidów.
Występuje w czterech odmianach alotropowych: żółtej, srebrzystobiałej (antymon metaliczny), czarnej i wybuchowej. Znany od starożytności.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Antymon nie reaguje z kwasami nieutleniającymi[b]. Gorący stężony kwas siarkowy wprowadza go do roztworu w postaci jonów Sb3+
, a gorący stężony kwas azotowy przeprowadza go w biały i trudno rozpuszczalny kwas antymonowy. Występuje w roztworze w postaci jonów Sb3+
, SbO−
2 (antymoniny) oraz SbO−
3 (antymoniany).
Antymon tworzy trzy tlenki: SbIII
2O
3, SbV
2O
5 oraz mieszany SbIII
SbV
O
4[4]. Antymonyl (−Sb=O) tworzy rozpuszczalny kompleks z kwasem winowym, winian antymonylu i potasu K(SbO)C
4H
4O
6, znany jako środek wymiotny „emetyk” (łac. emeticus – wymioty).
Izotop 125
Sb emituje cząstki beta o energiach od 94 do 621 keV oraz promienie gamma o energiach od 35 do 671 keV. Gromadzi się w płucach i kościach.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Przybliżona zawartość antymonu w skorupie ziemskiej wynosi od 0,2 do 0,5 ppm (ok. 0,000023% wagowo). Rudami antymonu są antymonit (Sb
2S
3) i ulmanit (NiSbS).
Zastosowania
[edytuj | edytuj kod]Stosowany w stopach drukarskich i łożyskowych oraz jako utwardzacz w stopach ołowiu. Jest składnikiem masy pokrywającej główki zapałek. Domieszkuje się nim półprzewodniki (na przykład antymonek indu tworzy półprzewodniki typu „n”).
W postaci antymonoglukonianu sodu stosowany w farmakoterapii lejszmaniozy. Dawniej do wywoływania biegunki używano tzw. pigułki wieczystej – małej kulki antymonu, która po połknięciu powodowała „gwałtowne przeczyszczenie wnętrzności”, po czym mogła być użyta ponownie[5]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 121,760 ± 0,001. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.
- ↑ Potencjał standardowy Sb(III)/Sb wynosi 0,15 V.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Antimony (Sb) – Chemical properties, Health and environmental effects. [dostęp 2013-03-29].
- ↑ Antimony (nr 00637) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-02]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
- ↑ Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 857–858, 868.
- ↑ Historia alkoholi. W: Andrzej Fiedoruk: Nalewki i wódki. Warszawa: Muza, 2005. (Fragment rozdziału zamieszczony w serwisie Potrawy Regionalne)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko: Chemia analityczna – 1. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-01-13499-2.
- Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. MON, 1982. ISBN 83-11-06723-6. (pol.).
Układ okresowy pierwiastków | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3[i] | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||||
8 | Uue | Ubn | ✱ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
✱ | Ubu | Ubb | Ubt | Ubq | Ubp | Ubh | Ubs | ...[ii] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||