Promet

Promet
	neodym ← promet → samar
	; Widmo emisyjne prometu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	promet, Pm, 61; (łac. promethium)
Grupa, okres, blok	–, 6, f
Stopień utlenienia	II, III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	średnio zasadowe
Masa atomowa	[145]
Stan skupienia	stały
Gęstość	7264 kg/m³
Temperatura topnienia	1042 °C
Temperatura wrzenia	3000 °C
Numer CAS	7440-12-2
PubChem	23944
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 183 (obl. 205) pm; 199 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f56s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 23, 8, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,13; 1,07
Potencjały jonizacyjne	I 540 kJ/mol; II 1050 kJ/mol; III 2150 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	289 kJ/mol
Ciepło topnienia	7,13 kJ/mol
Ciepło właściwe	180 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	17,9 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Objętość molowa	20,23×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji; według kryteriów GHS są niedostępne.
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Promet (Pm, łac. promethium) – pierwiastek chemiczny z grupy lantanowców w układzie okresowym. Został wytworzony sztucznie, nie ma żadnych stabilnych izotopów – wszystkie są radioaktywne. Jego śladowe ilości mogą powstawać w przyrodzie w wyniku naturalnych procesów rozpadu jądrowego. Nazwa pochodzi od postaci z mitologii greckiej – Prometeusza.

Pierwiastek ten został otrzymany w 1945 r. przez J.A. Marinsky’ego, C.D. Coryella i L.E. Glendenina z produktów rozszczepienia uranu w reaktorze jądrowym.

Występowanie

Ze względu na krótki czas rozpadu żadna ilość pierwotnego prometu nie występuje na Ziemi. Mimo to śladowe ilości tego pierwiastka (4 części na trylion pod względem masy) zostały stwierdzone w rudach uranu pochodzących z Konga, gdzie powstały jako produkt samorzutnych reakcji rozszczepienia jąder uranu^[3]. Promet może powstawać także w wyniku bardzo rzadkiego procesu rozpadu alfa naturalnego izotopu europu – ¹⁵¹Eu^[4].

Linie widmowe prometu zaobserwowano w widmie gwiazdy HR 465 w gwiazdozbiorze Andromedy oraz prawdopodobnie Gwiazdy Przybylskiego i HD 965^[5]. Wskazuje to, że pierwiastek ten musi być na bieżąco produkowany w tych gwiazdach.

Uwagi

↑ Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 144,91276 u (145
Pm). Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

↑ ^a ^b David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-28, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ MosesM. Attrep MosesM., jr., P.K.P.K. Kuroda P.K.P.K., Promethium in pitchblende, „Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry”, 30 (3), 1968, s. 699–703, DOI: 10.1016/0022-1902(68)80427-0 .
↑ P.P. Belli P.P. i inni, Search for α decay of natural Europium, „Nuclear Physics A”, 789 (1–4), 2007, s. 15–29, DOI: 10.1016/j.nuclphysa.2007.03.001 .
↑ C. R. Cowley, W. P. Bidelman, S. Hubrig, G. Mathys, D. J. Bord. On the possible presence of promethium in the spectra of HD 101065 (Przybylski’s star) and HD 965. „Astronomy & Astrophysics”. 419, s. 1087–1093, 2004. DOI: 10.1051/0004-6361:20035726.

[2] Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 144,91276 u (145
Pm). Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

[CRC-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-28, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[CIAAW-3] ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[4] MosesM. Attrep MosesM., jr., P.K.P.K. Kuroda P.K.P.K., Promethium in pitchblende, „Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry”, 30 (3), 1968, s. 699–703, DOI: 10.1016/0022-1902(68)80427-0 .

[5] P.P. Belli P.P. i inni, Search for α decay of natural Europium, „Nuclear Physics A”, 789 (1–4), 2007, s. 15–29, DOI: 10.1016/j.nuclphysa.2007.03.001 .

[6] C. R. Cowley, W. P. Bidelman, S. Hubrig, G. Mathys, D. J. Bord. On the possible presence of promethium in the spectra of HD 101065 (Przybylski’s star) and HD 965. „Astronomy & Astrophysics”. 419, s. 1087–1093, 2004. DOI: 10.1051/0004-6361:20035726.

[7] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[8] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[a]

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[i]

[ii]