Tadeusz Żółkiewski

Tadeusz Żółkiewski

Tadeusz

pułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia	5 lipca 1887 Warszawa
Data śmierci	6 grudnia 1950
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Narodowe Siły Zbrojne
Formacja	I Korpus Polski
Jednostki	214 Pułk Ułanów
Stanowiska	dowódca pułku
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa powstanie warszawskie
Odznaczenia

Tadeusz Jan Żółkiewski h. Lubicz^[1], ps. „Tadeusz” (ur. 5 lipca 1887 w Warszawie, zm. 6 grudnia 1950) – pułkownik kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, inżynier agronom^[2].

Urodził się 5 lipca 1887 w Warszawie, w rodzinie Michała i Zofii Marii z Kozakowskich h. Lilia Darta^[3][2].

W lutym 1917 dowodził 3. szwadronem Dywizjonu Ułanów Polskich, który liczył około 20 koni i oficjalnie nie istniał^[4][5]. Równocześnie pełnił funkcję dowódcy szkoły podoficerów, która została zorganizowana przy 3. szwadronie^[6][5]. W marcu grono oficerów pod jego kierownictwem opracowało tekst przysięgi całkowicie odmienny od roty przysięgi na wierność tymczasowemu rządowi rosyjskiemu, a on sam udał się do generała Jeremiasza Jakowlewicza Fenstera(inne języki), komendanta Czugujewskiej Szkoły Wojskowej w celu wyjaśnienia sytuacji żołnierzy–Polaków, zmuszanych do złożenia przysięgi na wierność rządowi rosyjskiemu. Ostatecznie 25 marca dywizjon złożył przysięgę według tekstu opracowanego przez oficerów i ułanów^[6]. 27 marca wyjechał do Bałaklei po stacjonujący tam szwadron 5. Zapasowego Pułku Kawalerii, złożony z Polaków. 5 kwietnia, po powrocie do Czuhujewa, objął dowództwo tego szwadronu, który został wcielony do Pułku Ułanów Polskich jako 4. szwadron^[7]. 19 lipca został mianowany „w zastępstwie” dowódcą 4. szwadronu przez nowego dowódcę pułku płk. Bolesława Mościckiego^[8]. Na tym stanowisku wyróżnił się 24 lipca w bitwie pod Krechowcami^[9][10]. Po bitwie, jako jedyny oficer pułku „nie był przedstawiony do żadnego odznaczenia, gdyż już wszystkie odznaczenia, jakie mógł otrzymać rotmistrz (...) posiadał już w czasie wojny w armii rosyjskiej”^[11]. W styczniu 1918 stał na czele delegacji do francuskiej Misji Wojskowej w Kijowie, której celem było przeniesienie pułku z Rosji na front zachodni^[12].

W lipcu 1920 na terytorium Okręgu Generalnego Lwów przystąpił do formowania małopolskich oddziałów jazdy ochotniczej z ośrodkiem koncentracji we Lwowie, Przemyślu i Stanisławowie^[13]. W sierpniu 1920 przy szwadronie zapasowym 14 Pułku Ułanów we Lwowie zorganizował 214 Pułk Ułanów Armii Ochotniczej i objął jego dowództwo^[14]. W październiku jako oficer ochotnik został zwolniony ze służby w Wojsku Polskim, oddając dowództwo pułku rotmistrzowi Adamowi Łada-Bieńkowskiemu^[15]. 19 października 1920 został wymieniony w rozkazie wewnętrznym nr 49 Generalnego Inspektora Armii Ochotniczej gen. broni Józefa Hallera jako jeden z trzech dowódców ochotniczych oddziałów jazdy obok mjr. Władysława Dąbrowskiego i mjr. Feliksa Jaworskiego^[16]. Między innymi dzięki jego ofiarności pułk 30 kwietnia 1923 otrzymał przepisowy sztandar^[17]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 10. lokatą w korpusie oficerów rezerwy jazdy^[18][19]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 7 Pułku Ułanów Lubelskich w Mińsku Mazowieckim^[20][21]. W 1934 jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”^[22].

W czasie okupacji niemieckiej był członkiem Narodowych Sił Zbrojnych. W czasie powstania warszawskiego w Grupie NSZ „Topór” w Śródmieściu Północ. Po kapitulacji przebywał w niemieckiej niewoli, w Oflagu VII A Murnau^[23].

W 1917 zawarł związek małżeński z Wandą ze Zdziechowskich h. Rawicz (ur. 1885), siostrą Jerzego i Karola (1881–1944), porucznika 214 puł., kawalera Virtuti Militari^[1]. W 1929 ożenił się powtórnie ze Stanisławą Mazarekówną (1899–1976), aktorką dramatyczną, urodzoną w Gandży na Kaukazie^[24][1].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4575^[25][26]
• Krzyż Walecznych^[2]
• Medal Niepodległości (16 marca 1937)^[27]
• Order Świętego Jerzego 4. klasy żołnierski z palmą (Imperium Rosyjskie, 7 września 1917)^[28]

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Dziesięciolecie Wojsk VI. Okręgu Korpusu. Lwów: Nakładem Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI, 1928.
• Henryk Bagiński: Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1921.
• Stanisław Broczyński: Zarys historji wojennej 24-go pułku ułanów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929.
• Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.
• Obrona Państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa. Władysław Ścibor-Rylski (red.). Warszawa: Obywatelski Komitet Wykonawczy Obrony Państwa w Warszawie, 1923.
• Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
• Aleksander Wojciechowski: Zarys historji wojennej 1-go pułku ułanów krechowieckich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.