Tadeusz Romanowicz

Data i miejsce urodzenia	25 października 1843 Lwów
Data i miejsce śmierci	29 maja 1904 Lwów
radny miasta Krakowa
Okres	od 1884 do 1889
radny miasta Lwowa
Okres	od 1890 do 1904
poseł na Sejm Krajowy (Galicja) kadencja IV-VIII
Okres	od 22 kwietnia 1880 do 29 maja 1904
Przynależność polityczna	demokraci
Poprzednik	Włodzimierz Russocki
Następca	Stanisław Głąbiński
członek Wydziału Krajowego (Galicja)
Okres	od 1889–1898 do 1901–1904
poseł do austriackiej Rady Państwa kadencja X
Okres	od 31 stycznia 1901 do 17 lutego 1902
Przynależność polityczna	Koło Polskie w Wiedniu – demokraci
Poprzednik	Władysław Dulęba
Następca	Stanisław Głąbiński
Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Romanowicz (ur. 25 października 1843 we Lwowie, zm. 29 maja 1904 tamże) – polski literat, polityk demokratyczny, poseł na galicyjski Sejm Krajowy i do austriackiej Rady Państwa, członek stowarzyszeń konspiracyjnych w Galicji, powstaniec styczniowy, więzień Ołomuńca.

Ukończył gimnazjum we Lwowie (1861)^[1]. Po maturze wraz z grupą kolegów w 1861 włączył się w działalność konspiracyjną – redagował tajne pisemka akademickie "Znicz" i "Partyzant"^[1]. Aresztowany w grudniu 1861, więziony w dawnym klasztorze karmelickim we Lwowie, wyszedł na wolność po 4 miesiącach. Od 1862 studiował prawo na uniw. lwowskim. Brał także udział w manifestacjach patriotycznych oraz włączył się w działalność organizacji czerwonych we Lwowie^[1]. Praktycznie wraz ze Stanisławem Paszkowskim zorganizował ją od nowa dzieląc na piątki, dziesiątki, setki. Z chwilą wybuchu powstania organizacja liczyła już 300 osób^[2]. W marcu 1863 r. przeszedł do powstania. Był w oddziale Leona Czechowskiego a potem Jana Żalplachty. Brał udział w kilku potyczkach: pod Hutą Krzeszowicką, Rudką, Tyssowcami i 19 maja 1863 w bitwie pod Tuczapami^[2]. Za swą odwagę został awansowany na stopień oficerski. Po powrocie do Lwowa ostro krytykował przywódców powstania.Aresztowany przez Austriaków 19 grudnia 1863, skazany został na 2 lata twierdzy. Karę odbył w Ołomuńcu, odmawiając wystąpienia o ułaskawienie do cesarza^[1]. Więzienie opuścił po ogłoszeniu generalnej amnestii 20 listopada 1865^[2].

Po powrocie do Lwowa podjął przerwane studia prawnicze ale wkrótce ich zaniechał z powodu coraz więcej pochłaniającego czasu swego zaangażowania politycznego. Współpracując z Franciszkiem Smolką wkrótce stał się jednym z czołowych polityków demokratycznych w Galicji. Był członkiem władz Towarzystwa Narodowo-Demokratycznego oraz członkiem redakcji "Tygodnika Naukowego i Literackiego" i "Dziennika Lwowskiego"^[1]. W tym ostatnim do jego zamknięcia był faktycznym redaktorem naczelnym. W obu tych pismach oraz w wystąpieniach publicznych zwalczał politykę ugodową konserwatystów oraz bronił tradycji powstańczych opowiadając się zarazem za pracą u podstaw. Ten ostatni postulat próbował realizować wydając w latach 1887-1870 pisemko "Gmina", zamieszczające porady dla tworzącego się wówczas samorządu. Działał również wśród rzemieślników lwowskich – od 1868 był sekretarzem Stowarzyszenia Młodzieży Czeladniczej ku Nauce i Rozrywce "Gwiazda". Prowadził w nim działalność oświatową i kulturalną w duchu patriotycznym i demokratycznym – zdobywając wielką popularność wśród lwowian^[1]. Utrzymywał się wówczas ze skromnych poborów urzędnika bankowego Towarzystwa Zaliczkowego we Lwowie a od 1873 zatrudniony był w Miejskim Biurze Statystycznym we Lwowie^[3]. Działał również w Towarzystwie Pedagogicznym.

W 1881 przeniósł się na dłuższy czas do Krakowa. Od 1881 był członkiem redakcji "Reformy" a następnie w latach 1882-1889 "Nowej Reformy" na łamach których prowadził kampanię przeciw konserwatystom krakowskim – stańczykom zarzucając im rezygnację z dążeń narodowych a także zaniechanie prac organicznikowskich. W tym okresie był także radnym miasta Krakowa (1884-1889)^[3]. W 1889 powrócił do rodzinnego Lwowa, gdzie w latach 1890-1904 był radnym^[3]. Współzałożyciel w 1895 „Słowa Polskiego” a następnie w latach 1895-1902 członek jego redakcji. Czynny w licznych organizacjach, był m.in. członkiem zarządów Tow. Kółek Rolniczych, Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych, prezesem Tow. Szkoły Ludowej we Lwowie, jednym z dyrektorów Galicyjskiej Kasy Oszczędności^[1]. Był członkiem lwowskiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”^[4]. Członek Wydziału Towarzystwa Uczestników powstania 1863/1864^[2]. Należał także do założycieli "Ekonomisty Polskiego" (1880). Od końca 1886 był członkiem Ligi Polskiej^[5], acz mało aktywnym. Od 1895 roku członek honorowy Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu^[6]. Po powstaniu Ligi Narodowej opowiedział się przeciwko niej. Był zdecydowanym przeciwnikiem narodowych demokratów, w "Nowej Reformie" ostro skrytykował "Myśli nowoczesnego Polaka" autorstwa Romana Dmowskiego. W 1902 endecy usunęli go z redakcji Słowa Polskiego. W 1903 stał się rzecznikiem współpracy lwowskich demokratów z ludowcami^[1].

Poseł na galicyjski Sejm Krajowy IV kadencji (22 kwietnia 1880 – 21 października 1882), V kadencji (15 września 1883 – 26 stycznia 1889), VI kadencji (10 października 1889 – 17 lutego 1894), VII kadencji (28 grudnia 1895 – 9 lipca 1901) i VIII kadencji (28 grudnia 1901 – 29 maja 1904)^[7]. Pierwszy raz otrzymał mandat z w kurii I z obwodu wyborczego nr 16 (lwowski) w wyborach uzupełniających po rezygnacji Włodzimierza Russockiego^[7]. W kadencji V, VI, VII i VIII zdobywał mandat w kurii III (miejskiej) z okręgu wyborczego nr 1 (Lwów)^[7]. Po jego śmierci mandat uzyskał w wyborach uzupełniających 7 listopada 1904 Stanisław Głąbiński^[7]. W Sejmie był uznanym przywódcą opozycji demokratycznej^[1]. Jako aktywny poseł zasiadał oraz był sekretarzem m.in. w komisjach: budżetowej, gminnej, szkolnej, przemysłowej, bankowej, propinacyjnej i wodnej, Zabierał głos w sprawach oświatowych – szczególnie na temat szkól ludowych i przemysłowych a także straży pożarnych oraz w kwestiach ekonomicznych Galicji. Był zażartym obrońcą autonomii galicyjskiej. Wspierał także Ukraińców w kwestiach językowych i kulturalnych. Starał się także bez powodzenia o demokratyzację ordynacji wyborczej do Sejmu^[1]. Z ramienia kurii miejskiej był także wieloletnim członkiem Wydziału Krajowego (1889-1898, 1901-1904). W Sejmie referował wiele przedłożeń Wydziału Krajowego, bywał też sprawozdawcą budżetu. Cieszy! się Izbie rosnącą popularnością i bywał oklaskiwany^[1]. W sprawach ekonomicznych współpracował w tym czasie ze Stanisławem Szczepanowskim. Z ramienia Wydziału Krajowego wszedł do rady nadzorczej Muzeum Przemysłowego we Lwowie oraz do władz Zakładu Ubogich i Sierot w Drohowyżu. Włożył wiele pracy w przygotowanie Wystawy Krajowej w 1894 we Lwowie. Był także przez krótki czas posłem do austriackiej Rady Państwa X kadencji (31 stycznia 1901 – 17 lutego 1902), wybranym w kurii III (miejskiej) z okręgu wyborczego nr 1 (Lwów)^[8]. W parlamencie należał do grupy posłów demokratycznych Koła Polskiego w Wiedniu. Czynny w komisjach: budżetowej, gospodarczej, konstytucyjnej i wodnej^[1]. Z mandatu zrezygnował po wyborze na członka Wydziału Krajowego^[3].

Zmarł nagle. Został pochowany na koszt miasta na cmentarzu Łyczakowskim^[9]. W 1912 ze składek wystawiono mu na grobie skromny pomnik^[1]. W artykule pośmiertnym zamieszczonym na łamach "Kuriera Lwowskiego" napisano o nim że miał charakter czysty, bez skazy i cienia, człowiek wierny has om demokratycznym minionego okresu aż do ostateczności, obywatel zasłużony jak mało u nas kto, zostawia p. Romanowicz piękną pamięć po sobie i żal głęboki a szczery, że śmierć tak przedwcześnie wyrwała go z niwy, na której z pożytkiem dla kraju i narodu pracował^[2].

Debiutował w 1863 szkicem biograficznym o Maurycym Mochnackim zamieszczonym w "Dzienniku Literackim". Ogłaszał artykuły i broszury na tematy ekonomiczne, Opublikował m.in. prace:

• Pamiętnik szeregowca gwardii, Lwów 1863
• O stowarzyszeniach, Lwów 1867
• Banki rolnicze czyli zaliczkowe stowarzyszenia, Lwów 1869
• Hrabia Gołuchowski, Lwów 1869
• Środki podniesienia przemysłu w naszym kraju, Lwów 1873
• Wiadomości statystyczne o mieście Lwowie, Lwów 1874,
• Sprawa polska i sprawa wschodnia, Lwów 1876,
• Polityka stańczyków, Lwów 1882,
• Dwie opinie, Lwów 1891,
• Stronnictwo krakowskie o styczniowym powstaniu, Lwów 1891
• Pseudoplotki i Prawdy, Lwów 1904

Jego imieniem nazwane zostały ulice w centrum Lwowa^[10] i Krakowa^[11], a także w Tarnowie^[12] i Bielsku-Białej^[13].

Był synem prawnika i adwokata Piotra i Julii z domu Krauze oraz młodszym bratem Zofii^[14][15]. W 1887 ożenił się z Marią z Nawrockich, dzieci nie mieli

• Stefan Kieniewicz, Romanowicz Tadeusz (1843-1904), Polski Słownik Biograficzny, t. 31, Wrocław- Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988-1989, s. 593-597 iPSB – wersja elektroniczna

• Zofia Romanowiczówna, Tadeusz Romanowicz. Listy i wspomnienia Lwów 1934.
• Zapomniane wspomnienia, oprac. Eligiusz Kozłowski, Warszawa,1981 r, s.478.

• Tadeusz Romanowicz – publikacje w bibliotece Polona