Tajwania kryptomeriopodobna

Tajwania kryptomeriopodobna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	tajwania
Gatunek	tajwania kryptomeriopodobna
	Nazwa systematyczna
	Taiwania cryptomerioides Hayata; J. Linn. Soc., Bot. 37: 330. Jul 1906
Synonimy
	Taiwania flousiana Gaussen; Taiwania fushunensis (Y.Yendo) Koidz.; Taiwania yunnanensis Koidz.;
	Taiwania flousiana Gaussen; Taiwania fushunensis (Y.Yendo) Koidz.; Taiwania yunnanensis Koidz.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg
	; pierwotny zasięg intrudukowany
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tajwania kryptomeriopodobna (Taiwania cryptomerioides) – gatunek wiecznie zielonego drzewa z rodziny cyprysowatych reprezentujący monotypowy rodzaj tajwania (Taiwania Hayata, 1906). Rośnie w chińskich prowincjach: Kuejczou, Hubei, Syczuan, w Tybecie, na Tajwanie oraz w północnej Mjanmie^[5]. W 2001 izolowane stanowisko tego gatunku odkryte zostało w północnym Wietnamie w górach Hoàng Liên^[4]. Największe stanowisko liczące ok. 10 tys. drzew odkryto w niedostępnym obszarze na Tajwanie w 2002^[6]. Gatunek występuje w rozproszeniu w lasach liściastych, mieszanych i iglastych, rzadziej tworząc czyste drzewostany. Zasiedla lasy w dolinach górskich na wysokościach od 500 do 2800 m n.p.m. Zasoby gatunku ulegają zmniejszeniu ze względu na wycinkę. Drewno tego gatunku jest cenione – łatwe do obróbki^[5] i bardzo trwałe^[6]. Wykorzystywane jest w budownictwie, stolarstwie, ciesielstwie okrętowym, do wyrobu papieru^[5] i trumien^[6]. Drzewa osiągają wiek do 2 tys. lat^[5].

Morfologia

Pokrój: Drzewa osiągające 75 m wysokości, z pniem o średnicy do 6 m. Kora jest brązowo-szara lub czerwono-brązowa, spękana w podłużne, nieregularne płaty. Korona szerokostożkowata lub kolumnowa. Główne konary rozpostarte są poziomo, mniejsze gałązki zwisają^[5]^[7].
Liście: Igły zaostrzone, kłujące, niebieskozielone, wygięte do szczytu pędu. Na starszych pędach gęsto rosnące, na przekroju trójkątne lub czworokątne, do 6 mm długości. Na młodszych pędach liście są czworokątne, na końcach spłaszczone, osiągają od 1 do 2,5 cm długości przy szerokości wynoszącej od 1,2 do 2 mm^[5]^[7].
Kwiaty: Drzewo jednopienne. Kwiaty męskie zebrane w drobne zielone strobile, skupione po 5-7 w pęczkach na końcach pędów. W każdym strobilu znajduje się od 10 do 36 mikrosporofili, każdy z 2 lub 3 woreczkami pyłkowymi. Kwiaty żeńskie zebrane są na końcach pędów w pojedyncze, owalne lub wydłużone strobile. Osiągają one od 1 do 2,2 cm długości i od 6 do 11 mm szerokości. Złożone są z 12-39 łusek^[5].
Nasiona: Podłużnie jajowate i wąsko eliptyczne, o długości do 7 mm i szerokości do 4,5 mm, na brzegu z wąskim skrzydełkiem o szerokości do 1,5 mm^[5].
Gatunek podobny: Z powodu liści gatunek przypomina kryptomerię japońską, która ma jednak liście zawsze ciemnozielone, a nie sinozielone i szyszki kuliste^[8].

Biologia i ekologia

Roślina wieloletnia. Kwitnie wiosną – od kwietnia do maja. Nasiona dojrzewają w październiku i listopadzie. Siewki mają 2 liścienie^[5].

Gatunek ten rośnie w dolinach, na kwaśnych glebach czerwonych i brązowych. W warunkach klimatu ciepłego lub umiarkowanie ciepłego, z wysokimi opadami w okresie letnim i jesiennym oraz z suchą pora zimową^[5].

Zmienność

Forma typowa rośnie tylko w północno-wschodniej^[7] i południowo-wschodniej^[4] części Tajwanu, podczas gdy okazy z kontynentu azjatyckiego opisywane są jako odmiana (czasem wyodrębniana nawet w randze gatunku): var. flusiana (Gauss.) Silba (syn. Taiwania flousiana Gaussen, Taiwania yunnanensis Koidz.). Odmiana wyróżnia się smuklejszym wzrostem (osiąga 75 m przy średnicy pnia do 2 m, podczas gdy forma typowa osiąga do 60 m wysokości przy średnicy osiągającej u starych okazów od 3 do 6 m), liście odmiany są mniej sztywne, szyszka jest większa (do nieco ponad 2 cm długości, podczas gdy u formy typowej do 12 mm długości)^[7].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek z powodu intensywnej eksploatacji stracił wedle szacunków co najmniej 1/3 swoich zasobów. Obecnie znajduje się pod ochroną w Chinach, na Tajwanie i w Wietnamie. Zasoby gatunku liczone są na ok. 10 tys. dorosłych drzew na Tajwanie, co najmniej 55 tys. drzew w Chinach, ok. 100 drzew w Wietnamie. Nieznany jest stan populacji tego gatunku w Mjanmie^[4]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych roślina ma status gatunku narażonego (VU)^[4].

Uprawa

Wymagania: Wymaga gleby kwaśnej i wilgotnej, ale przepuszczalnej lub cięższej, ilastej. Tajwania powinna rosnąć w miejscu osłoniętym przed porannym zimowym słońcem i ciepłym i wilgotnym latem. Niezbędna jest osłona przed zimowymi wiatrami^[9]. Znosi mrozy do -15 °C^[6].
Rozmnażanie: Nasiona wysiewa się wiosną w inspekcie. Zdrewniałe sadzonki pobiera się jesienią^[9].
Pielęgnacja: Usuwać należy martwe lub zmarznięte gałęzie^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e P.P. Thomas P.P., A.A. Farjon A.A., Taiwania cryptomerioides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-06-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j V.P. Singh: Gymnosperm II. Structure and Development. New Delhi: Sarup & Sons, 2006, s. 538-539. ISBN 81-7625671-4.
↑ ^a ^b ^c ^d Janet Marinelli: Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 156. ISBN 83-7391-888-4.
↑ ^a ^b ^c ^d John Silba: Encyclopaedia Coniferae. Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 58, seria: Phytologia Memoroirs VIII.
↑ Alan F. Mitchell: Conifers in the British Isles. London: Her Majesty's Stationery Office, 1975, s. 50, seria: Forestry Commision Booklet No. 33.
↑ ^a ^b ^c Ilustrowana encyklopedia roślin, część 8 ISBN 978-83-7552-276-1

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).

[iucn-4] P.P. Thomas P.P., A.A. Farjon A.A., Taiwania cryptomerioides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-06-10] (ang.).

[singh-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j V.P. Singh: Gymnosperm II. Structure and Development. New Delhi: Sarup & Sons, 2006, s. 538-539. ISBN 81-7625671-4.

[marinelli-6] Janet Marinelli: Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 156. ISBN 83-7391-888-4.

[silba-7] John Silba: Encyclopaedia Coniferae. Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 58, seria: Phytologia Memoroirs VIII.

[forestry-8] Alan F. Mitchell: Conifers in the British Isles. London: Her Majesty's Stationery Office, 1975, s. 50, seria: Forestry Commision Booklet No. 33.

[ilustrowana-9] Ilustrowana encyklopedia roślin, część 8 ISBN 978-83-7552-276-1

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]