| podpułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia |
15 października 1775 |
|---|---|
| Data śmierci |
1 grudnia 1836 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1789–1816 |
| Siły zbrojne |
Armia koronna, Legia Naddunajska, Armia Księstwa Warszawskiego |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca 2 kompanii II batalionu 3 Półbrygady Polskiej, dowódca batalionu 7 pułku piechoty |
| Główne wojny i bitwy |
powstanie kościuszkowskie, kampania 1800 roku, wyprawa na Haiti |
| Późniejsza praca |
komisarz wojskowy Ministerium Wojny |
Teodor Pretwicz (również Pretwic, Pretficz, Pretwitz) herbu Wczele (ur. 15 października 1775 w Kaliszu[1], zm. 1 grudnia 1836[2]) – podpułkownik armii Księstwa Warszawskiego, oficer Legii Naddunajskiej.
Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Wczele, wywodzącej się ze Śląska[3], której najznamienitszym przedstawicielem był słynny zagończyk Bernard Pretwicz. Rodzina Pretwiczów była wyznania ewangelickiego[4]. Rodzicami Teodora byli Adam Krzysztof Pretwicz oraz Zofia Wiktoria z Kosseckich[3][1].
Służba wojskowa
[edytuj | edytuj kod]Do armii koronnej wstąpił w 1789, służąc w piechocie. Przed wybuchem powstania kościuszkowskiego (1794) był w stopniu chorążego[5], podczas insurekcji otrzymał swój pierwszy stopień oficerski zostając porucznikiem[1].
Po rozbiorach Polski emigrował i w 1800 podjął służbę w Legii Naddunajskiej generała Karola Kniaziewicza, początkowo jako podporucznik, później porucznik. W 1801 otrzymał stopień kapitana[1], obejmując dowództwo 7 kompanii I batalionu Legii Naddunajskiej[6].
Po reorganizacji Legii Naddunajskiej oraz Legii Włoskiej gen. Dąbrowskiego, Teodor Pretwicz pozostał w służbie wojskowej dowodząc 2 kompanią II batalionu 3 Półbrygady Polskiej[7] i wziął udział w wyprawie na San Domingo, gdzie wybuchło antyfrancuskie powstanie byłych niewolników. Na Karaibach przebywał od października 1802 i wrócił pod koniec listopada 1803[1].
Po zwycięstwie cesarza Napoleona nad Królestwem Prus (1806–1807), Pretwicz, podobnie jak większość dawnych legionistów, wstąpił do armii utworzonego Księstwa Warszawskiego. W stopniu podpułkownika służył początkowo w 5 pułku piechoty, następnie w styczniu 1808 przeszedł do 6 pułku piechoty, a w maju tego samego roku do 7 pułku piechoty[1], gdzie pełnił funkcję szefa batalionu[8].
W październiku 1808 Teodor Pretwicz odszedł ze służby czynnej i przeszedł do administracji wojskowej jako komisarz wojskowy 2 klasy[9]. W czasie wojny z Austrią (1809) pełnił stanowisko dowódcy „depozytów piechoty” w Kaliszu[10], który w tamtym czasie był stolicą departamentu.
W administracji wojskowej pozostał do 1813, kiedy to po przegranej wojnie z Rosją tereny Księstwa Warszawskiego zostały zajęte przez armię rosyjską. Wówczas Pretficz dostał się do niewoli[1].
Po powstaniu pozostającego pod rosyjską kontrolą Królestwa Polskiego Pretwicz otrzymał dymisję z wojska (1816)[1]. Osiadł prawdopodobnie w Gaci Pawęzowej, której był wtenczas właścicielem[11].
.JPG)
Zmarł 1 grudnia 1836. Został pochowany w Żychlinie koło Konina, gdzie w kościele ewangelicko-reformowanym zachowała się jego tablica epitafijna[2].
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]Żoną Teodora była Helena Kijeńska. Miał dwóch synów: Józefa Wincentego i Ludwika Adama[12], którzy oboje porzucili protestantyzm[4], a w 1838 otrzymali od władz carskich potwierdzenie swojego szlachectwa[3].
Jego bratem był Ludwik (ur. ok. 1778, zm. 1802), którego kariera wojskowa aż do tragicznej śmierci była podobna do losów starszego brata: w stopniu chorążego walczył w powstaniu kościuszkowskim, po ostatecznym rozbiorze Polski, w 1799 wstąpił do Legii Naddunajskiej, gdzie otrzymał oficerski stopień porucznika, walczył pod Hohenlinden (1800), zginął na San Domingo w zasadzce zorganizowanej przez murzyńskich powstańców (1802)[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Pachoński 2003 ↓, s. 238-239.
- ↑ a b Przewodnik po Żychlinie ↓.
- ↑ a b c Uruski 1917 ↓, s. 342-343.
- ↑ a b Bem 2009 ↓, s. 149.
- ↑ Pachoński 1971 ↓, s. 628.
- ↑ Pachoński 1971 ↓, s. 527.
- ↑ Pachoński 1971 ↓, s. 632.
- ↑ Gembarzewski 1905 ↓, s. 94.
- ↑ Gembarzewski 1905 ↓, s. 261.
- ↑ Staszewski 1931 ↓, s. 38.
- ↑ Małyszko 2000 ↓, s. 56.
- ↑ a b Pachoński 2003 ↓, s. 238.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Bem: Zanik ziemiaństwa ewangelicko-reformowanego na ziemi konińskiej w XIX wieku. W: Piotr Gołdyn (red.): Protestantyzm w Polsce na przestrzeni wieków. Poznań: Rys, 2009.
- Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie 1807-1814. Warszawa; Kraków: Gebethner i Wolff, 1905.
- Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolski. Powiat kaliski. T. VI. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, 2000, seria: Dawne budownictwo folwarczne. ISBN 83-86624-01-9.
- Jan Pachoński: Legiony Polskie 1794-1807. Prawda i legenda. T. 3: Znad Renu na San Domingo 1799-1802. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1971.
- Jan Pachoński: Oficerowie Legionów Polskich 1796-1807. T. 2: Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796-1807. Kraków: Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-003-0.
- Janusz Staszewski: Kaliski wysiłek zbrojny 1806-1813. Kalisz: Towarzystwo Przyjaciół Książki, 1931.
- Danuta Sznycer: Przewodnik po Żychlinie. zychlin.reformowani.pl. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
- Seweryn Uruski: Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T. XIV. Warszawa: Księgarnia Gebethnera i Wolffa, 1917.
