Uczucia – pojęcie często używane zamiennie z emocje, jednak nierównoznaczne, ponieważ część uczuć nie wypływa z emocji[1][2]. António Damásio wyodrębnia trzy rodzaje uczuć[2]:
- uczucia podstawowe emocji uniwersalnych (szczęście, smutek, gniew, lęk, wstręt)
- uczucia subtelnych emocji uniwersalnych (odmiany szczęścia: euforia, ekstaza; odmiany smutku: zaduma, melancholia, odmiany lęku: nieśmiałość, panika)
- uczucia tła
Trzeci rodzaj uczuć Damásio nazywa „pejzażem ciała, gdy nie jest ono wstrząsane emocjami”.
Pejzaż ciała jest niezbędnym „tłem“ dla innych uczuć i modyfikuje ich subtelne odcienie. Stan ciała jest nieustannie monitorowany, a jego reprezentacje pojawiają się w wielu różnych obszarach kory somatosensorycznej w pobliżu wyspy, w okolicy ciemieniowej i w pniu mózgu. Zapewniają „świadomość ciała” (w rzeczywistości uświadamianą tylko doraźnie, np. po pojawieniu się nagłej dolegliwości lub wskutek koncentracji uwagi na bodźcach odbieranych przez interoreceptory). Damásio przypuszcza, że stanowią centrum reprezentacji „ja”[1].
W przypadkach, gdy uczucia tła przez kilka godzin lub dni nie zmieniają się (np. z biegiem myśli), prawdopodobnie wpływają na nastrój[1].
fioletowy – ciało migdałowate, niebieski – podwzgórze
fioletowy – ciało migdałowate, niebieski – podwzgórze,
pomarańczowy – kora przedczołowa
fioletowy – ciało migdałowate, niebieski – podwzgórze,
pomarańczowy – kora przedczołowa
Władysław Witwicki w ramach teorii kratyzmu przeprowadził klasyfikację uczuć, będącą w istocie klasyfikacją stosunków międzyludzkich, klasyfikacją sytuacji życiowych[4]. Wywiódł on 6 możliwych stanów uczuciowych w stosunkach międzyludzkich[5][6][7]:
- uczucia wobec silniejszych życzliwych (uczucia czci i wdzięczności)
- uczucia wobec życzliwych równych (przyjaźń)
- uczucia wobec życzliwych słabszych (uczucia opiekuńcze, litość)
- uczucia wobec silniejszych wrogów (nienawiść, zawiść)
- uczucia wobec nieprzyjaciół równych (impas, bezradność)
- uczucia wobec wrogów słabszych (lekceważenie, wstręt, pogarda, ironia).
Ponadto Witwicki uważał, że uczucia są rodzajem wrażeń zmysłowych[8][9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Damásio 2013 ↓, s. 165–178.
- ↑ a b Manuela Lenzen w rozmowie z António Damásio: Feeling Our Emotions. [w:] Scientific American [on-line]. www.scientificamerican.com, 1 kwietnia 2005. [dostęp 2022-08-25]. (ang.).
- ↑ Damásio 2013 ↓, s. 149–187.
- ↑ Nowicki 1982 ↓, s. 73.
- ↑ Witwicki 1927 ↓, s. 186–207.
- ↑ Nowicki 1982 ↓, s. 74.
- ↑ Rzepa 1991 ↓, s. 76.
- ↑ Witwicki 1930 ↓, s. 232.
- ↑ Witwicki 1933 ↓, s. 356.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- António Damásio: Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg (wyd. II). Poznań: Rebis, 2013. ISBN 978-83-7510-586-5.
- Antonio Damasio, Gil B. Carvalho. The nature of feelings: evolutionary and neurobiological origins. „Nature Reviews Neuroscience, Perspectives”. 14, s. 143–152, Febr 2013. ISSN 1471-0048. (ang.).
- Władysław Witwicki: Psychologia. Dla użytku słuchaczów wyższych zakładów naukowych. T. 2. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1927. OCLC 749534429.
- Teoria kratyzmu. W: Andrzej Nowicki: Witwicki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 71–75. ISBN 83-214-0301-8.
- Geneza i istota teorii kratyzmu. W: Teresa Rzepa: Psychologia Władysława Witwickiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1991, s. 68–81. ISBN 83-232-0332-6.
- Władysław Witwicki: Psychologia. Dla użytku słuchaczów wyższych zakładów naukowych. T. 1. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1930. OCLC 837549112.
- Władysław Witwicki: Psychologia. Dla użytku słuchaczów wyższych zakładów naukowych. T. 2. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1933. OCLC 749867565.
