Staromłyńska

Stare Miasto
Widok z ulicy Grodzkiej
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Szczecin
Długość	314 m
Powierzchnia	5998 m²
Poprzednie nazwy	Luisenstraße, Janisławy
Przebieg
pl. Żołnierza Polskiego łącznik z ul. Tkacką ul. Łaziebna ul. Koński Kierat pl. Orła Białego ul. Grodzka
Położenie na mapie Starego Miasta w Szczecinie Staromłyńska
Położenie na mapie Polski Staromłyńska
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Staromłyńska
Położenie na mapie Szczecina Staromłyńska
53°25′35,7″N 14°33′16,8″E/53,426570 14,554660
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Staromłyńska w Szczecinie – ulica położona na obszarze szczecińskiego osiedla Stare Miasto, w dzielnicy Śródmieście. Ulica ma długość 314 m i przebiega z północy na południe, łącząc plac Żołnierza Polskiego z ulicą Grodzką. Na odcinku od ulicy Łaziebnej do ulicy Grodzkiej zabudowa ulicy stanowi zachodnią pierzeję placu Orła Białego. Staromłyńska to ulica brukowana, częściowo zamknięta dla ruchu samochodowego, zabudowana kamienicami i pałacami ujętymi w rejestrze zabytków oraz w gminnej ewidencji zabytków^[1].

Z 1268 r. pochodzi informacja o Bramie Młyńskiej. Pierwsza wzmianka o „ulicy Młyńskiej” wiodącej od tej bramy (platea molarum) pojawia się w 1305 r. Według Hugo Lemcke nazwa ulicy nawiązywała do młynów wodnych stojących nad Osówką, do których prowadziła droga spod Bramy Młyńskiej. Z kolei inny historyk, Hermann Hering, wywodzi nazwę ulicy od zlokalizowanego na posesji nr 9 młyna kieratowego^[2].

W latach 1726–1727 na narożniku z Königsplatz^[a] wzniesiono Pałac Sejmu Stanów Pomorskich zgodnie z projektem Gerharda Corneliusa van Wallrawe^[3]. Nieco później, w latach 1778–1779 szczeciński kupiec Georg Velthusen zbudował pałac na rogu z Kleine Wollweberstraße^[b][4]. Tuż obok w 1784 r. otwarto hotel Preußenhof^[c][5]. W 1806 r.^[2] (lub w 1820 r.^[6]) ulicy nadano nazwę Luisenstraße na cześć pruskiej królowej Luizy.

6 maja 1879 r. przed pałacem Jońskim, o godzinie 12.00, Johannes Büsing – inżynier, koncesjobiorca tramwaju konnego w Szczecinie, Hermann Haken – nadburmistrz miasta i hrabia Robert Hue de Grais – prezydent policji, uroczyście rozpoczęli proces budowy pierwszej linii tramwaju konnego. Na tę okoliczność, uderzając młotem w śrubę mocującą szynę, nadburmistrz Haken wygłosił słowa^[7]:

W czasie bombardowań alianckich Szczecina w nocy z 5 na 6 stycznia 1944 r. zabudowa ulicy uległa częściowemu zniszczeniu^[8]. Kolejny nalot na ulicę miał miejsce w nocy z 20 na 21 kwietnia tego samego roku: spłonęły wówczas m.in. kamienice nr 8 i 9, hotel Preußenhof i pałac Velthusena^[9]. Większych zniszczeń uniknęła zachodnia pierzeja ulicy między Kleine Wollweberstraße^[b] a Mönchenstraße^[d], przypisana numeracją do Roßmarkt.

W latach 50. XX wieku wyburzono część ocalałych ze zniszczeń kamienic^[10]. Gmach hotelu Preußenhof odbudowano w uproszczonej formie z przeznaczeniem na siedzibę Miastoprojektu^[5]. Remont niemal całkowicie zniszczonego pałacu Velthusena rozpoczęto w 1959 r., a zakończono w 1962 r.^[4] W jego wnętrzach umieszczono szkołę muzyczną, noszącą współcześnie nazwę Zespół Szkół Muzycznych im. Feliksa Nowowiejskiego^[11]. Po przeciwnej stronie ulicy, tuż za Pałacem Sejmu Stanów Pomorskich, wzniesiono parterowy budynek przychodni lekarskiej. Po 1987 r. na wolnej parceli położonej na narożniku z ulicą Koński Kierat wybudowano kamienicę według projektu Piotra Zaniewskiego^[6][12]. W 2023 r. planowane jest wyburzenie starego budynku przychodni. Na jego miejscu stanąć ma nowa kamienica, a sama przychodnia ma zostać przeniesiona na tyły posesji do nowego budynku^[13].

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Mühlentraße – od ok. 1305 r. do 1820 r.^[6],
• Luisenstraße – od 1820 r. do 1945 r.^[6],
• ul. Janisławy – od 1945 r. do 1956 r.^[6],
• ul. Staromłyńska – od 1956 r.^[6]

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi:

Drogi powiązane^[14]

Powiązanie	Droga	Fotografia
skrzyżowanie, początek ulicy	plac Żołnierza Polskiego
skrzyżowanie	ulica Łaziebna
skrzyżowanie	ulica Koński Kierat
skrzyżowanie, koniec ulicy	ulica Grodzka

Ulica położona jest na działce ewidencyjnej o powierzchni 5998 m², a łączna długość drogi przypisanej do ulicy wynosi 1172 m^[15].

Drogi i działki ewidencyjne

Droga	Długość[15]	Działka[15]	Powierzchnia[15]	Fotografia
droga gminna od pl. Żołnierza Polskiego do ul. Grodzkiej[15]	314 m	32/5	5998 m²

Od 22 sierpnia 1879 r. do 1897 r. ulicą jednokierunkowo kursowały tramwaje konne linii Frauendorf – Bellevue i Elysium – Cap Cherie^[16]. Począwszy od 26 października 1897 r. linie były obsługiwane tramwajami elektrycznymi. W 1905 r. liniom nadano numery odpowiednio 7 i 4. W 1912 r. linię nr 7 przekierowano na inną trasę, pozostawiając obsługę Luisenstraße wyłącznie linii nr 4. Kres komunikacji tramwajowej na Luisenstraße nastąpił w nocy z 20 na 21 kwietnia 1943 r., kiedy bombardowania alianckie zniszczyły Stare Miasto wraz z infrastrukturą tramwajową. Po zakończeniu II wojny światowej torowiska na dzisiejszej ulicy Staromłyńskiej już nie odbudowano^[6]. Według stanu z października 2022 r. najbliżej położonymi przystankami komunikacji miejskiej są „Plac Żołnierza Polskiego” i „Grodzka”^[17][18].

Północny odcinek ulicy, od placu Żołnierza Polskiego do skrzyżowań z ulicami Łaziebną i Koński Kierat, zabudowany jest obiektami pochodzącymi z różnych okresów historycznych. W pierzei zachodniej znajdują się zachowane budynki przedwojenne, uzupełnione po 1945 r. kilkupiętrowym blokiem i dodatkowo w początkach XXI w. postmodernistycznymi kamienicami. Z dawnej pierzei wschodniej do czasów współczesnych przetrwał tylko pałac Sejmu Stanów Pomorskich. Tuż za nim w czasach PRL wzniesiono parterowy budynek przychodni lekarskiej i kamienicę sięgającą narożnika z ulicą Koński Kierat^[6].

Południowy odcinek ulicy przylega do placu Orła Białego. Pierzeję zachodnią wypełnia sześć budynków, w tym pięć przedwojennych (trzy kamienice, pałac Joński, pałac Pod Globusem) i jeden z lat 90. XX wieku (plomba)^[19][20]; te budynki przypisane są numeracją do placu. Pierzeja wschodnia nie została odbudowana po zniszczeniach II wojny światowej – jej teren włączono w całości do obszaru placu Orła Białego^[20].

Przy ulicy znajdują się następujące zabytki:

Obiekt, położenie	Opis, forma ochrony	Fotografia
strona zachodnia
Pałac pod Głowami ulica Staromłyńska 1	rejestr zabytków nr rej. 810 z 18 czerwca 1954 r.[21]
Wojewódzki Sąd Administracyjny (dawny hotel Preußenhof) ulica Staromłyńska 10-12	gminna ewidencja zabytków[22]
Pałac Klasycystyczny ulica Staromłyńska 13	rejestr zabytków nr rej. 800 z 14 czerwca 1954 r.[21]
Pałac „Pod Globusem” ulica Staromłyńska plac Orła Białego 2	rejestr zabytków nr rej. 820 z 17 kwietnia 1976 r.[21]
Pałac Joński ulica Staromłyńska plac Orła Białego 3	rejestr zabytków nr rej. 802 z 30 lipca 1955 r.[21]
kamienica ulica Staromłyńska plac Orła Białego 5	rejestr zabytków nr rej. 802 z 30 lipca 1955 r.[21]
kamienica ulica Staromłyńska ulica Grodzka 9	rejestr zabytków nr rej. 802 z 30 lipca 1955 r.[21]
strona wschodnia
Pałac Sejmu Stanów Pomorskich ulica Staromłyńska 27	rejestr zabytków nr rej. 799 z 14 czerwca 1954 r.[21]

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)^[23]:

• województwo: zachodniopomorskie (32)
• powiat: Szczecin (3262)
• gmina/dzielnica/delegatura: Szczecin (3262011) gmina miejska
• Miejscowość podstawowa: Szczecin (0977976) miasto
• kategoria/rodzaj: ulica
• Nazwa ulicy: ul. Staromłyńska (20958).

• Encyklopedia Szczecina. Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 350. ISBN 978-83-942725-0-0.