WŁ10

WŁ10
	; Lokomotywa WŁ10-1311
Producent	TEWZ Tbilisi, NEWZ Nowoczerkask
Lata budowy	1961–1976
Układ osi	Bo’Bo’+Bo’Bo’
	Wymiary
Masa służbowa	184 t
Długość	32840 mm
Szerokość	3160 mm
Wysokość	5121 mm
Średnica kół	1250 mm
	Napęd
Trakcja	elektryczna
Typ silników	ТЛ-2 (ТЛ-2М)/ТЛ-2К-1
Liczba silników	8
Napięcie zasilania	3000 V DC
	Parametry eksploatacyjne
Moc ciągła	4480 kW
Moc godzinna	5360 kW
Stosunek przekładni	88:23
Prędkość konstrukcyjna	100 km/h
System hamulca	Hamulec pneumatyczny, Hamowanie rekuperacyjne
	Multimedia w Wikimedia Commons

WŁ10 (ros. ВЛ10) – seria szerokotorowych dwuczłonowych towarowych lokomotyw elektrycznych produkowanych od 1961 roku przez ponad 33 lata^[1] w ZSRR, później Rosji i Gruzji. Początkowo produkowane były zakładach TEWZ w Tbilisi, a od 1967 roku również w zakładach NEWZ w Nowoczerkasku. Oznaczenie lokomotywy pochodzi od inicjałów Włodzimierza Lenina.

Historia

Wprowadzone do użytku w latach 50. lokomotywy WŁ8 nie spełniły oczekiwań kolei radzieckich z uwagi na niską moc, zbyt sztywne zawieszenie oraz duży poziom hałasu w kabinie. Ponadto, dążono do zunifikowania lokomotyw elektrycznych na prąd stały i przemienny^[2]. Z tego względu postanowiono opracować nowy typ lokomotywy dwuczłonowej pracującej na prąd stały, a zadanie to Ministerstwo Kolei powierzyło Tbiliskiej Fabryce Elektrowozów (TEWZ) im. W. Lenina w Tbilisi w ówczesnej Gruzińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Naczelnym inżynierem biura konstrukcyjnego TEWZ był G. Czirakadze^[2]. Projekt, początkowo oznaczony T8 (Tbiliski, 8-osiowy), opracowano w 1960 roku. Prototyp o oznaczeniu T8-001 został oddany do eksploatacji próbnej w 1961 roku^[3]^[2].

Drugi egzemplarz lokomotywy T8-002 ukończono w 1962, a w 1963 roku oznaczenie zmieniono na WŁ10^[4]. W latach 1964-67 powstało 25 egzemplarzy, a dopiero od 1968 roku przystąpiono do produkcji wielkoseryjnej^[5]. W toku produkcji pierwszej serii wprowadzano daleko idące zmiany. W 1965 roku (od WŁ10-009) zunifikowano wózki z lokomotywami na prąd przemienny WŁ80^K, a w 1967 roku (od WŁ10-021) wprowadzono nowe, zunifikowane z nimi pudło lokomotywy, dłuższe o 2400 mm od pierwszych egzemplarzy^[6].

Od 1969 roku produkcję lokomotyw umieszczono także w Nowoczerkaskiej Fabryce Elektrowozów (NEWZ) w Nowoczerkasku, która od początku produkowała wózki, a od 1967 roku także pudła lokomotyw dla TEWZ (pudła pierwszych lokomotyw, do numeru 20, wyprodukowała Ługańska Fabryka Spalinowozów)^[6]. Do 1976 roku NEWZ wyprodukowały 1100, a do 1977 roku TEWZ – 893 lokomotywy podstawowego modelu WŁ10, o numerach do WŁ10-1903^[7]. Zakłady te następnie przeszły na produkcję odmiany WŁ10^U.

Konstrukcja

Lokomotywa składa się z dwóch połączonych przegubowo członów. Każdy człon opiera się na dwóch dwuosiowych napędowych wózkach jezdnych wykonanych metodą spawania. Osie montowane są do wózków na łożyskach walcowych umieszczonych w maźnicach. Do amortyzacji zastosowano kombinację sprężyn śrubowych i sprężyn piórowych. Każdy wózek wyposażony jest w piasecznicę. Kabiny sterownicze umieszczone są na krańcach obydwu członów lokomotywy, są one oddzielone od maszynowni ekranami ciepło- i dźwiękochłonnymi.

Lokomotywa jest zasilana prądem stałym o napięciu 3000 V pobieranym z sieci napowietrznej poprzez odbierak prądu. Układ zasilania jest zbliżony do stosowanego w lokomotywie WL8. Osiem silników trakcyjnych jest umieszczone w wózkach, napędzają one osie jezdne poprzez dwukierunkowe, jednostopniowe przekładnie śrubowe. Silniki mogą być połączone szeregowo, szeregowo-równolegle lub równolegle. W razie potrzeb mogą one pracować w osłabionym wzbudzeniu, ze współczynnikiem wzbudzenia 0,75; 0,55; 0,43; 0.36. Osprzęt elektryczny znajduje się za kabinami maszynistów po obydwu stronach przejścia biegnącego wzdłuż obydwu członów lokomotywy. Układ napędowy lokomotywy umożliwia hamowanie elektrodynamiczne z odzyskiwaniem energii do sieci trakcyjnej. Elementy elektryczne są zamykane kratami z siatki, które blokują się z chwilą podniesienia pantografu^[8].

Wersje

WŁ10^U (ВЛ10^У) – od utiażelonnyj (утяжелённый) – wersja, której koła mają zwiększoną przyczepność do szyn, co przekłada się na większy uciąg. Dzięki temu lokomotywa może prowadzić cięższe składy. Łącznie wyprodukowano 979 sztuk.
WŁ10^K (ВЛ10^К) – oznaczenie lokomotyw zmodernizowanych w Czelabińskich Zakładach Remontowych Lokomotyw Elektrycznych. Modernizacja polegała na umożliwieniu pracy w systemie sterowania wielokrotnego przy użyciu 2, 3 lub 4 członów lokomotywy.
WŁ10^N (ВЛ10^Н) – wersja bez hamulca rekuperacyjnego produkowana dla kolei przemysłowej w Norylsku, wyprodukowano 10 sztuk.
WŁ10-777 – wykonana przez Czelabińskie Zakłady Remontowe Lokomotyw Elektrycznych przeróbka lokomotywy na potrzeby Zarządu Kolei Rosyjskich. Polegała ona na umieszczeniu w miejscu maszynowni drugiego członu lokomotywy pomieszczeń mieszkalnych dla Zarządu, na czas dokonywanych inspekcji terenowych. Najbardziej widoczną różnicą były duże okna z wagonów pasażerskich w drugim członie lokomotywy. Lokomotywa mogła również prowadzić składy, lecz o odpowiednio mniejszej masie.
4Je10 (4Е10) – produkowany w zakładach w Tbilisi jednoczłonowy wariant lokomotywy WŁ10, łącznie wyprodukowano 15 egzemplarzy.

W oparciu o konstrukcję lokomotywy WŁ10 (jak również WŁ11) w zakładach NEWZ zaprojektowano i zbudowano serie 50 sztuk normalnotorowych lokomotyw elektrycznych ET42 dla PKP.